Met grote regelmaat wordt de rivier de Rijn Vader Rijn genoemd. Maar niet alle rivieren zijn mannen. Sommige - bijvoorbeeld de Marne in Frankrijk - worden vergeleken met vrouwen. Volgens de Dictionnaire étymologique des noms de rivières et de montagnes en France dankt de Marne haar naam aan het Gallische woord matra ‘moeder’: het is de moederrivier. De uitdrukking Vader Rijn hebben wij ontleend uit het Duits (Vater Rhein). Waarschijnlijk gebeurde dat in het begin van de negentiende eeuw. In 1820 beschreef de dichter E.A. Borger een lentetafereel:
En ’t Landvolk, spelende aan zijn’ vloed,
Brengt vader Rijn den lentegroet
Als grootvorst van Europa’s stroomen.
Volgens het Deutsches Wörterbuch van de gebroeders Grimm worden (of werden) hoofdrivieren als ‘mannen’ gezien, de zijrivieren golden als vrouwelijk. Maar die bewering valt gemakkelijk te weerspreken: zo ligt Frankfurt am Main aan een ‘mannelijke’ zijrivier (der Main), en Frankfort an der Oder aan een vrouwelijke hoofdrivier (die Oder).
Het genoemde woordenboek maakt in het lemma mutter geen melding van rivieren die het epitheton Mutter hebben, maar er is, althans in Nederland, op zijn minst één rivier die dat wél heeft. Inwoners van Venlo spreken liefkozend over Moder Maas. Een Venloos carnavalsliedje luidt:
Jao det is mooder,
Jao det is mooder Maas.
Waarschijnlijk gaat het in dit rivierenverhaal trouwens niet alleen over vaders en moeders, maar ook over vaders en dochters. De Duitse dichter Fischart (zestiende eeuw) zei van de rivier de Limmat dat die ‘zu irem vater laufft inn Rein’ (naar haar vader loopt, in de Rijn).
