Rythme - (Gr. rhuthmos), gelijkmatig voortgaande beweging, maat (in den dans, den marsch en de muziek), vooral de harmonische gang, de welluidendheid der ongebonden rede (Lat. numerus oratorius, vgl. Cicero, Or. 20, 67, 51, 107). De ons uit Plato’s Republiek bekende Thrasymachus uit Chalcedon zou de eerste zijn geweest, die door ’t gebruik van bepaalde rythmen metrisch effect in zijn proza heeft nagestreefd, en bij de Romeinen zijn zij het eerst aangewend door Cornificius in zijn Ad Herennium en daarna vooral door Cicero, bepaaldelijk in het slot als het belangrijkste deel van den volzin. Zie Th.
Zielinski, Das Clauselgesetz in Cicero’s Reden (Leipzig 1904). Het gebruik van dergelijke rythmen werd door de schrijvers der Aziatische school in hun proza tot het uiterste gedreven, maar de Atticisten (Caesar, Brutus) en archaïsche schrijvers (Sallustius, Tacitus) vermeden ze. Toen het gevoel voor de quantiteit, d. i. de lengte en kortheid, der lettergrepen in het Latijn verdween en het accent of de klemtoon de alleenheerschappij had bekomen, pasten de prozaschrijvers dit accentueerend rythme, de cursus genaamd, niet meer uitsluitend op het slot van den volzin toe, maar over den geheelen volzin. Een vermakelijk voorbeeld van die aanwending vindt men bij J. Geel, Onderzoek en Phantasie, enz. Ned. Bibliotheek No. CX bladz. 105—121. De classieke poëzie was quantitatief, maar toch speelde ook de rythmus een nog niet bij alle dichters (Plautus!) vastgestelde rol: zoo valt de ictus of het versaccent met het woordaccent steeds samen in de laatste twee voeten van den hexameter: de latere poëzie is geheel rythmisch en ons rijm, rime, is een verbastering van rythmus of rythma, waardoor in de Middeneeuwen de niet-quantiteerende poëzie werd aangeduid: het rijm was oorspronkelijk geen van deze poëzie onafscheidelijke eigenaardigheid; toen het dat echter geworden was, bracht men den naam der dichtsoort op een harer eigenaardigheden over.
