Latijnsch keizerrijk. - Na den dood van keizer Hendrik VI van Duitschland, wilde paus Innocentius III diens plannen tot het doen van een kruistocht verwezenlijken. Het gelukte aan den kruisprediker Fulco van Neuilly vele Fransche en Zuid-Ned. edelen te winnen voor een tocht naar het Heilige Land. Leider zou worden Bonifacius van Montferrat. In 1201 werd er een verdrag gesloten met Venetië voor 't leveren van schepen, die de kruisvaarders naar Egypte zouden voeren.
Wanneer de kruisvaarders de afgesproken som gelds niet betalen kunnen, treden zij in ’t voorstel van doge Dandolo om tegen kwijtschelding van achterstallige gelden de Venetianen te helpen in de verovering van Zara, niettegenstaande de paus zich hiertegen ten zeerste verzette. Nadat Zara genomen was, besluiten de kruisv. toe te geven aan ’t verzoek om steun van Alexios Angelos, wiens vader Izaak door Alexios III van den troon was gezet. In 1203 verschijnen de kruisvaarders voor Constantinopel, herstellen Izaak en zijn zoon als keizers van ’t Oost-Rom. rijk. Wanneer deze de aan de kruisvaarders gedane belofte willen vervullen, komen zij in conflict met hun onderdanen, die van een erkenning van de suprematie der Lat. Kerk niets willen weten. Zij worden afgezet en Alexios V Ducus eischt den aftocht van de kruisv. In den nu volgende strijd maken de kr. zich meester van Constantinopel en gelukt het hun een groot deel van ’t Oost-Rom. rijk te veroveren. Alleen in Trapezunt en Epirus handhaven de Grieken zich.
Het door de kruisv. veroverde gebied vormt het Latijnsche keizerrijk (1206). Tot keizer wordt gekozen Boudewijn van Vlaanderen, die rechtstreeks onder zich heeft ’t land tot de Maritza, Nicomedia en de eil. Lesbos, Chios, Lemnos en Skyros. Bonifacius van Montferrat kreeg van hem Macedonië, de Peloponnesus en een deel van Thessalië als koninkr. Thessaloniki in leen. De Venetianen kregen Pera, de kustgebieden en de meeste eilanden.
Als leenstaten in Thessaloniki ontwikkelde zich ’t hertogdom Athene en het hertogd. Achaje. De Venetianen lieten ’t beheer van de eil. over aan verschillende Fransche en Venetiaansche edelen, waarvan de voornaamste was Marco Sanudo, die van ’t eil. Naxos uit verschillende eil. aan zijn gezag onderwierp en zoo het hert. Naxos stichtte.
Tengevolge van de verschillen in godsdienst, ’t geringe aantal der kruisv., miste ’t Lat. K. de noodige kracht om weerstand te bieden aan aanvallen van Bulgaren en Grieken. Boudewijn I werd in 1206 door de Bulgaren gevangen genomen in den slag bij Adrianopel,waarop zijn broer Hendrik (1206—1216) ’t bestuur voerde. Door een gematigd optreden en een krachtige buitenl. pol. wist hij zijn gezag te handhaven. Wanneer na zijn dood ’t geslacht Courtenay aan de regeering komt, gaat ’t rijk snel achteruit. Thessaloniki werd reeds in 1216 door den Griekschen vorst van Epirus veroverd. Wel gelukt het Jean de Brienne, regent tijdens de minderjarigheid van Boudewijn II de Courtenay (1228—1261) Constantinopel te behouden in den strijd tegen de verbonden Bulgaren en Nicaeën (1236), maar wanneer Michael Palaeologos de verschillende Grieksche Staatjes onder zijn gezag heeft gebracht, kan Boudewijn II zich niet handhaven. In 1261 valt Constantinopel en moet Boudewijn II de vlucht nemen naar Italië.
De Lat. leenstaten Athene en Achaje hebben zich staande gehouden tot in ’t midden der 15e eeuw, toen zij veroverd werden door de Turken, die eerst in 1566 geslaagd zijn om hun gezag te vestigen op ’t hist. Naxos (zie TURKIJE).— Litt.: a. Bronnen:(Klimke, Die Quellen zur Gesch. des 4en Kreuzzugs (1876), geeft een overzicht); in aanmerking komen brieven van deelnemers (Bouquet XVIII; Mon. Germ. Hist. XXVII I); verschillende chronieken als de Villehardouia, Histoire de l'empire de C.sous les empereurs francais; Gunther, Historia Constantinopolitana; Robert de Clary, Li estoires de chiaus qui conquisent C.; Continuatio belli sacri (Ree. des hist. des croisades II);— b. Schrijvers: Tessier, La 4ième croisade (1884; (Norden, Das Papstthum u. Byzanz (1903); (zie ook litt. GRIEKENLAND, OOST-ROM. RIJK).
