Oosthoek encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 24-01-2019

Grisaille

betekenis & definitie

Grisaille - Hieronder verstaat men het schilderen in enkel toon op toon, bijv. grijs, bruin en wit, waardoor het voorgestelde veelal den indruk vermag te wekken van reliefs. De meeste bekende voorbeelden uit de 15e eeuw zijn de Johannesfiguren aan het Gentsche altaar der Gebroeders van Eyck, die als steenen beeldhouwwerken in hun nissen schijnen te staan. De g. is echter reeds veel ouder; men vindt een dergelijke techniek reeds in de Pompeïaansche wandschilderingen voorbereid, voorts in miniaturen uit het einde der 14e eeuw en in de glasschilderkunst der 14e; in de 15e en 16e eeuw in de emailleerkunst.

De gewone benaming voor deze schilderwijze is nog in de 17e eeuw „gheschildert in dootverwe” (Van Mander, Schilderboeck). In het laatst der 17e en in de 18e eeuw is het woord g. naast „grauwtje” in gebruik gekomen toen gedurende de Lodewijk-stijlen deze schilderijen weer veelal werden aangebracht als versiering van schoorsteenmantels en paneelen boven deuren, zelfs van geheele wandvakken. In Nederland heeft Jacob de Wit een voorliefde hiervoor getoond, waarom ook de naam van „Witjes” later gebruikelijk werd; De Wit had vele navolgers, die in zijn manier werkten.