Darmcatarrh (Enteritis catarrhalis). Het grootste aantal der d. ontstaat door eene abnormale prikkeling van het slijmvlies van het darmkanaal door den inhoud daarvan. In de eerste plaats komt daarvoor eene quantitatief of qualitatief abnormale samenstelling van het voedsel in aanmerking. In de tweede plaats kunnen met het voedsel opgenomen vergiften de oorzaak van de d. zijn.
Vervolgens heeft men de infectieuse d., die door infectiekiemen in het darmkanaal veroorzaakt, vaak schijnbaar spontaan, na kouvatten, enz. optreedt. Als verschijnsel van algemeene infectieziekten, zooals buiktyphus, malaria, septichaemie, tuberculose komt d. voor; eindelijk kan bij circulatiestoornissen door de sterke bloedvulling van het slijmvlies van het darmkanaal een d. te voorschijn worden geroepen. De d. kan een acuut of een chronisch karakter hebben. De plaats van de ontsteking kan verschillend zijn; slechts zelden zal het geheele darmkanaal gelijkmatig aan de catarrh lijden. De verschijnselen zullen in overeenstemming daarmede natuurlijk verschillend zijn. Bij de acute (maag) darmcatarrh is het meest op den voorgrond tredende verschijnsel de diarrhée, als gevolg van de verhoogde peristaltiek van den darm, de vermeerderde slijmafscheiding en de verminderde resorbtie. Zetelt de ontsteking in hoofdzaak in den twaalfvingerigen darm, dan zal de zwelling van het slijmvlies de afsluiting van de galbuis (zie BUIKORGANEN) ten gevolge hebben en geelzucht optreden. Bij een in hoofdzaak in den dikken darm gezetelde ontsteking zijn het de groote slijmmassa’s, vaak niet goed met de drekstoffen gemengd, die op den voorgrond treden.
Een catarrh van den endeldarm kenmerkt zich, behalve door de groote slijmproductie, door de krampachtige pijnen, tenesmi van de endeldarmsluitspieren. Lokale vormen van d. zijn de ontsteking van den blinden darm (zie BLINDEDARMONTSTEKING), ontsteking op de plaatsen, waar een afwijking in den darmwand zetelt, b. v. bij gezwellen (zie DARMKANKER). Een chronische d. kan zich uit een acute d. ontwikkelen of zelfstandig ontstaan. Als meest op den voorgrond tredend verschijnsel bestaat ook bij de chronische d. de abnormale stoelgang, waarbij vaak diarrhee met perioden van verstopping afwisselen. De chronische d. komt meer bij kinderen dan bij volwassenen voor. De behandeling van de d. zal natuurlijk eene verschillende moeten zijn, al naarmate een verschillende oorzaak voor de ziekte is opgespoord.
Bij de eenvoudige catarrhale darmontsteking door het voedsel veroorzaakt, is meestal een behandeling door middel van een regeling van het dieet voldoende. Daarbij zorge men voor eene reiniging van het darmkanaal, waarbij een laxeermiddel vaak goede diensten bewijst, ondanks de diarrhee; vervolgens worden middelen, die de peristaltiek en de koliekpijnen verminderen, zooals opium, aangewend. Is de catarrh in den dikken darm of den endeldarm gezeteld, dan komt ook eene plaatselijke behandeling in aanmerking. Bij de chronische d. is eene nauwkeurige regeling van het dieet, ten einde eene zoo regelmatig mogelijke functie van het darmkanaal te verkrijgen, van het grootste belang. Daarnevens komen adstringentia en middelen ter bestrijding van de chronische diarrhee, zooals opium. Vaak kan een badplaatskuur, in Karlsbad, Kissingen, Homburg, Marienbad, enz. een goeden invloed hebben.
B ij z o n d e r e v o r m e n v a n d.
A. D. bij kinderen. Kinderen, in het bijzonder zuigelingen, lijden vaak aan d., eensdeels als gevolg van de groote gevoeligheid van het darmslijmvlies, anderdeels door het vaker en gemakkelijker voorkomen van dieetfouten. Het zijn in hoofdzaak de kunstmatig gevoede zuigelingen, bij wie d. vaak voorkomt en bij wie het eene afwijking van veel ernstiger aard is dan bij volwassenen. Een groot percentage der kindersterfte komt op rekening van de chronische d. (paedatrophie). De slechte spijsvertering, die bij kunstmatige voeding gemakkelijk optreedt, is reeds een oorzaak van d., die dan omgekeerd op de algemeene lichaamsgesteldheid haren invloed doet gelden.
Het verschijnsel, dat daarbij allermeest op den voorgrond treedt, is de abnormale stoelgang; de ontlasting krijgt een abnorme, vaak groene, kleur; er komt bloed en slijm bij. Daarbij voegt zich dan braken, de verschijnselen van algemeen lijden door de opneming van toxische stoffen uit het darmkanaal, vermagering, eigenaardige gezichtsuitdrukking, en maar al te vaak eindigt de paedatrophie met den dood. De behandeling zal, indien de voeding door de moederborst niet bereikbaar is, in de eerste plaats in een dieet, voornamelijk koemelk of een der vele in den handel zijnde surrogaten, Nestlé, Kufeke, kindermeelsoorten e. d. moeten bestaan. Zeer zorgvuldige reinheid is bij de toediening daarvan geboden. Van de geneesmiddelen is calomel het meest toegepaste.
B. C h o l e r a n o s t r a s, zie aldaar.
C. Bij nerveuze hysterische personen komt nu en dan een d. voor, die daardoor gekenmerkt is, dat in de ontlasting, na heftige kolieken, groote membranen, in hoofdzaak uit slijm bestaande, worden aangetroffen, waaraan deze d. den naam van enteritis membranacea ontleent. De oorzaak van deze chronische d. is geheel en al onbekend.
