Carlos (Carlos Maria José Isidoro van Bourbon, gezegd don), tweede zoon van koning Karel IV van Spanje en broeder van koning Ferdinand VII, geboren 1788, overleden 1855 te Triëst, moest op Napoleon’s bevel in 1808 met zijn broeder afstand doen van zijne aanspraken op den Spaanschen troon, en werd tot 1814 te Valençay gevangen gehouden. Daar ook het tweede huwelijk van Ferdiand VII kinderloos bleef, opende zich voor don C. het vooruitzicht, dat hij zou opvolgen, en na het herstel der Constitutie in 1820 werd don C. het middelpunt der conservatieve elementen in Spanje. In 1829 huwde echter Ferdinand VII na den dood zijner derde gemalin met Maria Christina van Napels, en vaardigde 29 Maart 1830 eene pragmatieke sanctie uit, voor het geval dat hij slechts vrouwelijke erfgenamen zou nalaten; tevens werd de op 12 Mei 1713 uitgevaardigde Salische wet van ’t Huis Bourbon opgeheven. 10 Oct. 1830 werd de Infante Maria Isabella geboren, waardoor don Carlos’ vooruitzichten vernietigd werden. Toen hij protesteerde, moest hij Spanje verlaten.
Hij bevond zich in Portugal, toen Ferdinand VII 29 Sept 1833 stierf en diens dochter, onder den naam van Isabella II, tot koningin werd uitgeroepen. Don C. beschouwde zich nu als rechtmatig koning van Spanje en noemde zich Karel V, terwijl hij behalve door zijn partijgangers, die sinds dien tijd zich Carlisten noemden, ook door don Miguel van Portugal als zoodanig erkend werd. De Koningin-Regent es Maria Christina verklaarde hem nu bij besluit van 16 Oct. voor rebel. Don C. begon een burgeroorlog in de Noordelijke provinciën, die met afwisselend geluk gevoerd werd, totdat hij eindelijk in 1839 naar Frankrijk moest vluchten (zie CARLISTEN-OORLOGEN). In 1834 was hij met zijn nakomelingen door de Proceres voor altijd van den Spaanschen troon vervallen verklaard, met verbod om zich binnen ’t Spaansche gebied op te houden, welk besluit in 1836 door de Cortes bekrachtigd werd. Nadat don C.’s eerste gemalin Maria Francisca, dochter van koning Jan VI van Portugal, met wie hij in 1816 was gehuwd, in 1834 was overleden, hertrouwde hij in 1838 met haar zuster Maria Theresia, weduwe van den Infant Pedro van Spanje. Tengevolge van oneenigheden in de Cailistische partij deed don C. 18 Mei 1845 afstand van zijn aanspraken ten behoeve van zijn oudsten zoon, en nam den titel van graaf van Molina aan.
