Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 15-06-2020

Zweeds

betekenis & definitie

I. bn., van, uit Zweden: behorend tot het Zweeds: een — woord; n. zn. o., de taal van de Zweden (e).

(e) Het Zweeds vormt samen met het Noors, Deens IJslands en Færøs de Noordgermaanse taalgroep, die kan worden gesplitst in een oostelijke tak (Zweeds, Deens en Oostelijk Noors) en een westelijke (Westelijk Noors en IJslands). De taal wordt gesproken in Zweden, Zuiden West-Finland en op de Alandseilanden. Als grondslag heeft het Zweeds de dialecten van Svealand; eerst was Uppsala, daarna Stockholm het centrum. Het oudste Zweeds is het Runenzweeds (ca.800—1225), dat men op meer dan 2000 runenstenen aantreft. In deze tijd bestond reeds het muzikale naast het expiratorische accent. Het Oudzweeds (1225-1375) treft men het zuiverst aan in de (oorspronkelijk mondeling overgeleverde) teksten van de oude wetboeken met hun krachtige, kernachtige taal.

Op de kerkelijke taal oefende het Latijn sterke invloed uit. Op den duur kregen het Deens en vooral het Nederduits invloed (immigratie van Duitse kooplieden enz.). De periode van het Middelzweeds (1375-1526) was een tijd van grote veranderingen. De oude verbuigingen werden vereenvoudigd en de woordvoorraad met veel Nederduitse leenwoorden aangevuld. De invloed van het Latijn van de monniken (klooster te Vadstena) is merkbaar in zinsbouw en stijl. De kanselarijtaal stond onder invloed van het Nederduits en Deens.

In het oudere Nieuwzweeds overheerste onder invloed van de Reformatie de religieuze (speciaal de bijbel)taal (vert. NT 1526, bijbel 1541). Het jongere Nieuwzweeds rekent men van de verschijning van Dalins’ weekblad Then Svänska Argus in 1732. Naast een blijvende Duitse invloed was er een hoogtepunt van Franse invloed op taal en cultuur in de tweede helft van de 18e eeuw.

LITT. Wessén, Svensk språkhistoria (3 dln.; I 5e dr. 1958; II 3e dr. 1958; III 1956); G.Bergman, Kortfattad svensk språkhistoria (1968); R.B.Ten Cate-Slifwertrand, Zweedse spraakkunst voor iedereen (1972).

< >