Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 13-12-2021

maten en gewichten

betekenis & definitie

hist. benaming voor de eenheden (stelsels). De oudste lengtematen zijn ontleend aan lichaamsdelen, evenwel zonder dat onveranderlijke en nauwkeurig gedefinieerde standaarden beschikbaar waren.

Al in 1673 stelde Huygens daarom voor, het derde deel van de lengte van de secondeslinger als eenheid van lengte te nemen. Een tijdens de Franse Revolutie benoemde commissie (1790), bestaande uit Borda, Lagrange, Laplace, Monge en Condorcet, koos als lengte-eenheid het tienmiljoenste deel van het meridiaankwadrant door Parijs. De meting werd gedaan over een stuk van Duinkerken tot Barcelona (1798). De lengte van de standaardmeter werd daaruit berekend als 0,513074 toise. Een normaal-talon werd als standaard vervaardigd, van platina met rechthoekige doorsnede. Als gewichtsstandaard werd aangenomen de kilogram, d. i. het gewicht van één liter water bij 4 °C.

Ook hiervan werd een standaard vervaardigd. In 1875 werd te Parijs een verdrag tussen 17 landen gesloten met als doel het vergelijken van nationale ijkstandaarden met de Franse te regelen. Ook zijn toen o.a. nieuwe standaarden vervaardigd. Deze bestaan uit een legering van 90 % platina en 10 % iridium, en hebben een x-vormige doorsnede om de stijfheid te vergroten. De meter was gedefinieerd als de afstand tussen twee erop aangebrachte strepen. Sinds 1960 is de lengte-eenheid op andere grondslagen gedefinieerd ( meter). eenhedenstelsel, eenheid.