bn., 1. vrij van ziekte(kiemen), zonder micro-organismen (e): — grondwater;
2. vrij van kristallisatieof condensatiekernen.
(e) Kiemvrije dieren zijn vrij van ieder lichaamsvreemd organisme. Kiemvrije dieren dienen hun gehele leven in een steriele omgeving te worden gehouden. Men verkrijgt ze door kort voordat de natuurlijke geboorte op gang komt, een steriele keizersnede uit te voeren dan wel de gehele baarmoeder met de jongen steriel uit te nemen. De kiemvrij verkregen jongen worden dan in een kiemvrije ruimte (isolator) overgebracht. Vogels kan men kiemvrij verkrijgen door de eischaal te ontsmetten en in een isolator te laten uitkomen. Problemen ontstaan indien de ouderdieren lijdende zijn aan ziekten die via de placenta of, bij vogels, via de eicel op de jongen kunnen worden overgebracht.
Met name spoelwormlarven kunnen tijdens de dracht door het lichaam van het moederdier gaan trekken en daarbij ook de vrucht binnendringen. De opfok van de eerste generatie kiemvrije zoogdieren dient geheel door de mens te worden verzorgd. Het verkrijgen van steriele moedermelk of van de juiste vervangingsmiddelen is bijzonder moeilijk. Beschikt men over kiemvrije moederdieren dan kunnen deze ook als ‘min’ gebruikt worden. Kiemvrije dieren gebruikt men vooral als uitgangsmateriaal voor het verkrijgen van fokkolonies van gnotobionten en van ‘specific pathogen free’ (SPF) dieren. Onder gnotobionten worden verstaan dieren met een darmflora van geheel bekende samenstelling. Men dient dan aan een kiemvrij dier één of meer soorten bacteriën in reincultuur toe en men onderzoekt welke gevolgen dat heeft.
SPF-dieren hebben een darmflora die geheel gelijk kan zijn aan die van de conventionele soortgenoten. Zij zijn echter vrij van een (beperkt) aantal met name te noemen ziektekiemen. SPF-dieren kan men houden in gebouwen die zodanig zijn geconstrueerd dat er praktisch geen bacteriën in kunnen doordringen.
Kiemvrije dieren worden in medisch-wetenschappelijk onderzoek gebruikt; b.v. bij infectieziekten die men vrij van mogelijke storende invloeden wil bestuderen.
