o. (-en) (ook: relatieve atoommassa), symbool A„ maat voor de massa van een atoom, waarbij niet het werkelijke gewicht wordt bepaald, maar de verhouding van zijn massa tot de atomaire massa-eenheid.
Als atomaire massa-eenheid koos men eerst het waterstofatoom, later 1/16 van de massa van het zuurstofatoom. Thans is in de chemie en fysica 1/12 van de massa van het koolstofisotoop 126C als eenheid gekozen.
De bepaling kan volgens drie verschillende methoden geschieden:
a. Chemisch. Hiertoe moet de massaverhouding waarin twee elementen in een verbinding voorkomen, d.w.z. het equivalentgewicht, zeer nauwkeurig worden bepaald (zie equivalentie).
b. Fysisch-chemisch. Deze bepalingsmethode vindt slechts toepassing bij gassen. Zij berust op het zeer nauwkeurig wegen van een bekend volume zuiver gas.
c. Fysisch. Met behulp van de beide vorige methoden wordt het atoomgewicht bepaald van een element zoals het in de natuur, hetzij vrij of gebonden, voorkomt. Van bijna alle elementen bestaan meerdere isotopen. Men vindt dus een gemiddeld atoomgewicht, al naar gelang de frequentie van iedere isotoop. Volgens de fysische atoomgewichtsbepaling bepaalt men daarentegen de massa’s van de afzonderlijke isotopen.
Deze bepalingsmethode is ontwikkeld door Aston, die de bepalingen uitvoerde met de door hem geconstrueerde massaspectrograaf. Deze methode biedt twee voordelen:
1. er is slechts een geringe hoeveelheid stof nodig, waarvan tegelijkertijd de zuiverheid wordt bepaald;
2. de methode is zeer nauwkeurig: een nauwkeurigheid van 1 : 100000 wordt bereikt. Men leert op deze wijze de massa’s kennen van de afzonderlijke isotopen van een element, en de verhouding van hun hoeveelheden. Hieruit is dan het gemiddelde atoomgewicht van het element te berekenen. Voor het fosforatoom is door Aston gevonden 30,975, volgens de chemische methode 30,978 en volgens de fysisch-chemische methode 30,977.
