Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Reproductiewaarde

betekenis & definitie

Van de leeftijd afhankelijke grootheid die aangeeft hoeveel (vrouwelijke) kinderen een vrouw gemiddeld genomen gedurende haar verdere leven nog te verwachten heeft, gecorrigeerd voor toekomstige populatiegroei

Reproductiewaarde (meestal geschreven als v$$$_x$$$, waarbij x de leeftijd is) is een klassiek begrip uit de demografie dat met een vrij ingewikkelde formule berekend kan worden uit de vruchtbaarheids- en sterftetafels van de levenscyclus. In de demografie wordt het alleen gebruikt voor vrouwen, waarbij men dan ook alleen de dochters meerekent. Dit is conform het principe van demografische dominantie van vrouwen: de groei van een bevolking wordt vrijwel geheel door de vrouwelijke reproductie bepaald en hangt nauwelijks af van het aantal en de leeftijdsopbouw van de mannen.

In een stationaire populatie is de reproductiewaarde bij geboorte gelijk aan 1. Namelijk in zo’n populatie wordt elke vrouw in de volgende generatie door één dochter vervangen. Vervolgens stijgt de reproductiewaarde met de leeftijd om een maximum te bereiken tegen de leeftijd waarop het eerste kind gekregen wordt. De reden hiervoor is dat de kindersterfte overwonnen is. Vervolgens neemt de reproductiewaarde af tot de leeftijd waarop de vruchtbaarheid tot nul is gedaald.

In de evolutiebiologie wordt reproductiewaarde gebruikt als maat voor de fitness. De Amerikaanse ecoloog Eric Pianka wees erop dat in stationaire populaties v$$$_x$$$ gesplitst kan worden in twee componenten: de huidige vruchtbaarheid (m$$$_x$$$) en de resterende (residuele) reproductiewaarde, in formule: v$$$_x$$$ = m$$$_x$$$ + v$$$_{x+1}$$$. Pianka veronderstelde dat er tussen m$$$_x$$$ en v$$$_{x+1}$$$ een negatief verband zou moeten zijn: een toename van de huidige reproductie vermindert de reproductiewaarde in de toekomst. De vorm van de curve die dat negatieve verband beschrijft (“trade-off curve”) bepaalt vervolgens de optimale levenscyclus (semelparie of iteroparie).