Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 27-09-2019

Demografie

betekenis & definitie

Wetenschap die de samenstelling van bevolkingen bestudeert, als functie van geboorte-, sterfte- en migratiecijfers, waarin de maatschappelijke betekenis van populatieveranderingen geanalyseerd wordt en modellen ontwikkeld worden voor trends in bevolkingsgroei en levensverwachting

In bevolkingsregisters worden gegevensbestanden bijgehouden die door demografen geanalyseerd worden op trends in migratiepatronen, sterfte en geboortes, als onderbouwing van het economische en sociale beleid. Ook worden ten behoeve van het actuariaat modellen ontwikkeld om de levensverwachting van mannen en vrouwen te voorspellen. Dit laatste onderdeel wordt ook wel demometrie genoemd.

Het begin van de demografie wordt gelegd bij John Graunt die in 1629 uit een door hem opgestelde sterftetafel het aantal weerbare mannen van de stad Londen berekende. Een andere bekende naam is die van de Engelse dominee Malthus, wiens “Essay on the Principle of Population” verscheen in 1798. De wiskundige analyse van bevolkingsmodellen is echter pas begonnen met het werk van Alfred J. Lotka, in 1924.

Een centrale stelling uit de demografie luidt: als in een populatie de geboorte- en sterftecijfers tijdsinvariant zijn zal de populatie na verloop van tijd een stabiele leeftijdsopbouw bereiken en exponentieel groeien. Met “tijdsinvariant” wordt bedoeld dat geboorte- en sterftecijfers wel van de leeftijd af mogen hangen, maar niet van de tijd zelf (seizoen, jaartal). Een stabiele leeftijdsopbouw betekent dat het aandeel dat een leeftijdsklasse uitmaakt van de populatie constant blijft.

De relatieve groeisnelheid r die in de stabiele situatie bereikt wordt kan op voorhand berekend worden uit de sterfte- en vruchtbaarheidstabellen met de vergelijking van Euler (zie het betreffende lemma). Deze vergelijking is van grote waarde voor de evolutiebiologie, omdat r beschouwd kan worden als een maat voor de fitness van de levenscyclus en daarmee de evolutie van de levenscyclus onderzocht kan worden.