Fysieke of gedragsmatige scheiding tussen twee groepen individuen die genetische uitwisseling belemmert; noodzakelijke voorwaarde voor soortvorming
Bij alle vormen van speciatie (allopatrisch, peripatrisch of sympatrisch) moet er een barrière zijn die kruisingen tussen twee groepen verhindert of belemmert. Zolang er uitwisseling van genetisch materiaal is kan een soort zich niet in twee nieuwe soorten splitsen.
De reproductieve barrière kan gedragsmatig zijn, bijvoorbeeld doordat een ander uiterlijk de partner onaantrekkelijk maakt, of doordat een mutatie in de syntheseroute van vluchtige seksuele signaalstoffen de herkenning van soortgenoten bij een paring verhindert. Dit noemt men “prezygotische” mechanismen (een bevruchte eicel wordt niet gevormd). Bij postzygotische mechanismen wordt er wel een zygote gevormd maar deze leidt tot een niet-levensvatbare of steriele nakomeling.
Uit onderzoek bij fruitvliegen blijkt dat reproductieve barrières het sterkst zijn bij sympatrisch levende soorten. Dat is logisch omdat soorten die in hetzelfde gebied leven niet kunnen vertrouwen op geografische barrières.
Hoe de reproductieve isolatie tussen homininen en hun mensaapachtige voorouders precies heeft plaatsgevonden is niet goed bekend. Het gebruik van de savanne en het bipedalisme van de homininen zal bijgedragen hebben aan een zekere scheiding, maar afgaande op de arboreale kenmerken van oude fossielen (Ardipithecus) was die scheiding niet zo strikt. Het is logisch te veronderstellen dat de chromosoomfusie die tussen de mensapen en de homininen is opgetreden en die geleid heeft tot ons chromosoom 2 een rol gespeeld heeft. Een gedetailleerde vergelijking van de genomen van mensapen en de mens, gepubliceerd in 2006, suggereerde dat homininen en mensapen na hun ecologische scheiding nog lange tijd kruisbaar bleven en genen hebben uitgewisseld, totdat een genetische oorzaak (chromosoomfusie?) dat verhinderde.
