Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 01-05-2020

Orrorin

betekenis & definitie

Een van de oudste vertegenwoordigers van de homininen, bekend van een fossiel gevonden in Kenia

De Franse onderzoekers Brigitte Senut en Martin Pickford presenteerden in het jaar 2000 een fossiel van een oude hominine opgegraven in de Tugen-heuvels van Kenia, dat ze Orrorin tugenensis noemden. Vanwege het jaar van publicatie werd de vondst indertijd ook wel de “milleniummens” genoemd.

De overblijfselen bestaan uit een aantal tanden en kiezen, onderdelen van de mandibula, een gedeeltelijk dijbeen, een stuk opperarmbeen en enkele vingerkootjes. Er is geen schedel van O. tugenensis bekend. De resten komen uit een aardlaag van 6,1 – 5,7 miljoen jaar oud. Destijds was Orrorin de oudst-bekende hominine, maar die positie is later overgenomen door Sahelanthropus.

Liep Orrorin op twee benen? Aanwijzingen voor bipedalisme zijn de inclinatiehoek van de dijbeenhals en de aanwezigheid van een zogenaamde obturator-groeve. Dit is een ondiepe gleuf die ongeveer horizontaal over het collum femoris loopt en uitgesleten wordt door een pees van de musculus obturatorius internus, één van de bekkenbodemspieren die het schaambeen verbindt met de kop van het dijbeen. De aanwezigheid van deze groeve wordt gezien als een sterk bewijs voor bipedalisme; hij komt nooit voor bij viervoeters.

De presentatie in 2000 leidde aanvankelijk tot grote scepsis onder paleontologen omdat Senut en Pickford Orrorin presenteerden als een directe voorouder van Homo. Het menselijk aandoende dijbeen gaf grond aan die claim. Australopithecus zou dan beschouwd moeten worden als een dood lopende zijlijn. Dit idee werd slecht ontvangen; het artikel verscheen niet in een toptijdschrift. Later is Orrorin echter geaccepteerd als een bona fide soort aan de basis van de hominine stamboom.