Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 20-12-2020

Sahelanthropus

betekenis & definitie

Uitgestorven hominine, vaak beschouwd als de oudste vertegenwoordiger van de rechtop lopende wezens die tussen 6 en 7 miljoen jaar geleden in Afrika ontstonden en waaruit later Homo sapiens evolueerde

In 2002 rapporteerde een Frans onderzoeksteam onder leiding van Michel Brunet de vondst van een nieuw hominine fossiel gevonden in de Djurab-woestijn van de republiek Tsjaad, Centraal Afrika. Het materiaal bestond uit een groot aantal fragmenten van de schedel. In 2005 vond men ook verschillende kiezen en een deel van de mandibula. De schedel, ook genoemd “Toumaï”, valt op doordat hij klein is, een extreem zware torus supraorbitalis heeft, een sterke postorbitale constrictie, een klein hersenvolume, een weinig prognaath aangezicht en een dikke glazuurlaag op de tanden. Deze combinatie van kenmerken is uniek en dat maakt het fossiel moeilijk te plaatsen. Bovendien is de schedel aan de onderzijde vervormd en in de schedelbasis is het foramen magnum moeilijk herkenbaar. In 2005 publiceerde de groep van Brunet een virtuele reconstructie van de schedel waarmee men de vervorming corrigeerde.

Direct na de vondst ontstond er discussie: is Sahelanthopus wel een hominine? De Amerikaanse paleontoloog Milford Wolpoff beweerde na uitvoerige morfometrische analyse dat Sahelanthropus een onbekende gorillasoort is en niet een rechtop lopende vertegenwoordiger van de Homininae. Het lange achterhoofdsvlak, dat onder een grote hoek staat met de horizontaal, zou daar op wijzen. Behalve de schedel is ook een dijbeen gevonden, dat pas in 2020 beschreven werd. Dit dijbeen geeft geen aanwijzingen voor bipedalisme. Bovendien past de vindplaats in Centraal Afrika niet goed bij de vondsten van andere oude homininen die allemaal in Oost Afrika (de Grote Rift-vallei) gevonden zijn.

Ondanks deze twijfel plaatsen de meeste handboeken Sahelanthropus aan de basis van de stamboom van de Homininae.