Veel producten in de supermarkt bevatten zogenaamde natuurlijke aroma’s. De voedingsindustrie voegt van alles toe aan producten om ze een mooi kleurtje, meer smaak, of geur te geven.
Tegenwoordig willen consumenten liever geen kunstmatige toevoegingen meer.
Ze willen gezonde producten en denken bij termen als natuurlijk, dat het om gezonde waren gaat. De voedingsindustrie noemen de toevoegingen daarom inmiddels vaak “natuurlijke aroma’s” om zo de suggestie te wekken, dat de ingrediënten puur natuur en dus onschadelijk zijn, maar klopt dat wel?
Aromastoffen
In de EU zijn zo’n 2.800 stoffen toegelaten voor gebruik in voedingsmiddelen: de zogenaamde aromastoffen. Omdat er zo veel aromastoffen zijn, hebben de in de EU toegelaten aromastoffen geen E-nummer gekregen, maar een FL(flavour)-nummer.
Omdat aroma’s niet als toevoegingen worden beschouwd, zijn de producenten niet verplicht de aroma’s (of de dragerstoffen daarvan, bijv. oplosmiddelen) te specificeren met een code. Ook hoeven ze de samenstelling ervan niet op het etiket te vermelden; de vermelding ‘aroma’ is voldoende.
Aromastoffen worden aan producten toegevoegd:
-Om ze lekkerder te laten smaken en ruiken nadat de oorspronkelijke geur of smaak verloren is gegaan bij de bereiding, bijvoorbeeld door verhitting.
-Om een voedingsmiddel aantrekkelijker te maken. Een aantrekkelijke smaak of geur bevordert de speekselaanmaak en helpt de vertering op gang te komen.
Samenstelling
Een aroma is het geheel aan geuren van een bepaald product, dat uit tientallen verschillende vluchtige verbindingen bestaat. Een aroma-component is dus maar één van de zuivere stoffen uit een totaal aroma.
Zo kan rookaromapoeder bestaan uit zout, dextrose, rookaroma, maltodextrine (maïs) en E 551 (antiklontermiddel), maar hoeft er als ingrediënt alleen ‘rookaroma’ te worden vermeld op het etiket.
Kruiden en specerijen vallen niet onder de aromastoffen, omdat die 100% natuurlijk en aromatisch zijn. Er wordt wel veel aroma van gemaakt, denk bijvoorbeeld aan kaneel-aroma, of vanille- aroma.
Soorten aromastoffen
Op het etiket worden aromastoffen aangeduid met de term aroma, natuurlijk aroma of rookaroma.
Natuurlijke aromastoffen moeten uit een natuurlijke bron komen en gewonnen zijn met behulp van een natuurlijk proces, zoals koken, stomen of fermentatie (gisten). Als de naam van de vrucht erbij staat, bijvoorbeeld ‘natuurlijk aardbei-aroma’, dan moet het aroma er voor minstens 95% uit gewonnen zijn.
Kunstmatige aroma’s komen niet in de natuur voor en ontstaan door een chemisch proces. Deze term mag niet op verpakkingen worden gebruikt.
Rookaroma’s worden onder streng toezicht gewonnen uit speciaal geselecteerd hout.
Wat is ‘natuurlijk’?
Volgens de E.U.- richtlijnen moet alleen een natuurlijk aroma waar de naam van de vrucht of plant bij vermeld staat, bv. natuurlijk vanille-aroma, voor minstens 95% gewonnen zijn uit de vrucht of plant, in dit geval dus het vanillestokje.
Staat die vrucht – of plantnaam er niet bij, dan hoeft het vanillestokje niets te maken te hebben met de vanillesmaak.
De basismolecule, aan de hand waarvan de vanillesmaak wordt gemaakt, moet bij de vermelding ‘natuurlijk aroma’ wel natuurlijk zijn. Bij vanille kan het gaan om vanilline uit de pulp van bijvoorbeeld bieten, maïs-, suiker-, rijst- of andere zemelen, dus niet afkomstig uit vanillestokjes. Uit bijvoorbeeld bietenpulp worden dan via een natuurlijk proces schimmels gekweekt die vanilline produceren.
Het verraderlijke hiervan is, dat het lijkt alsof er een natuurlijk product is gebruikt, wat dit aroma van nature heeft. Omdat de grondstof die gebruikt is, van oorsprong in de natuur voor komt, mag het “natuurlijk aroma” worden genoemd.
Zo is bijvoorbeeld de toevoeging van luizen (o.a. in roze koeken, rode M&M’s) ook natuurlijk. Het is immers afkomstig van dieren. Er is dus nogal een verschil in het verkrijgen van vanillesmaak uit vanillestokjes, of het verkrijgen van vanillesmaak door een bewerking van bijvoorbeeld kruidnagel, kurkuma, hout of mais.
Het proces daarvan werkt ongeveer zo: een specifiek stukje van het DNA van een vanille-orchidee zorgt voor de productie van vanilline.
Als dat stukje wordt losknipt en overgeplaatst naar het DNA van gist, gaat de gist exact hetzelfde stofje maken.
Je krijgt dan ook vanilline maar wel eentje die een stuk goedkoper is. Echte vanille afkomstig van de orchidee is namelijk een van de duurste specerijen ter wereld.
Aromastoffen met negatief gezondheidseffect
Met uitzondering van drie stoffen mogen aromastoffen aan alle typen voedingsmiddelen worden toegevoegd. Dit mag in de hoeveelheid die nodig is om het voedingsmiddel een lekkere geur en smaak te geven.
De drie uitzonderingen zijn: D-kamfer, kinine en glycyrrhizine.
D-kamfer zit alleen in kruidensnoepjes en kruidenbitter, kinine alleen in tonic en bitter lemon en glycyrrhizine vooral in drop en zoethout.
Alleen D-kamfer, kinine en glycyrrhizine veroorzaken bij een verhoogde inname een gezondheidseffect. Daarom mogen zij niet overal aan worden toegevoegd en is er per productgroep een maximale hoeveelheid vastgesteld.
De negatieve gezondheidseffecten bij een hoge dosis zijn:
• D-kamfer: misselijkheid, overgeven, diarree, stuiptrekkingen
• Kinine: opvliegers, slecht zien en horen, verwardheid, hoofdpijn en buikpijn
• Glycyrrhizine: verhoogde bloeddruk
Bij een normaal gebruik van producten met deze middelen kun je er niet te veel van binnen krijgen.
Wanneer bijvoorbeeld kinine als aroma gebruikt wordt, moet dat op het etiket als volgt worden weergegeven: ‘aroma (kinine)’.
Wanneer een product erg veel glycyrrizine bevat moet er op het etiket staan:
• ‘bevat zoethout’ (bij meer dan 100 mg/kg of 10 mg/liter);
• ‘bevat zoethout- mensen met hoge bloeddruk dienen overmatig gebruik te vermijden.’ (bij meer dan 4 gram/kg of 50 mg/liter (300 mg/liter in bier en likeur).
Etiketten lezen
Volgens de wet- en regelgeving met betrekking tot natuurlijke aroma’s is de voedselproducent niet verplicht om aan te geven, welke natuurlijke grondstoffen precies gebruikt zijn.
De voedingsindustrie zal haar geheimen uit zichzelf niet gauw prijsgeven. Dit onder het mom van het geheime recept niet bekend te willen maken.
Je zult het dus met de term natuurlijke aroma’s moeten doen, zonder te weten of je luizen eet, of gefermenteerde rijst en met welke bacterie het fermentatieproces gedaan is.
Zo kan het dus zijn dat je in een toetje met kersen, waarvan op het etiket staat vermeld dat het naast natuurlijke aroma’s, ook echt fruit bevat, een klein stukje kers aantreft, aangevuld met chemische en natuurlijke smaakversterkers, geproduceerd in een laboratorium. Daarom mag de fabrikant vermelden, dat het met echt fruit gemaakt is.
Dit wekt de (onterechte) suggestie, dat je echte kersen eet.
Wil je dus een echt natuurlijk aroma, kies dan alleen voor producten die de naam van het ingrediënt (bijvoorbeeld aardbei, perzik, kaneel) in hun vermelding weergeven.
