Muziek lexicon

Mr. G. Keller en Philip Kruseman (1932)

Gepubliceerd op 15-06-2021

Register

betekenis & definitie

1) bij het orgel heet elke orgelstem met een bepaald aantal pijpen, die elkaar onafgebroken opvolgen R. Ook worden met dezen naam aangeduid de trekkers, die aan beide zijden der klavieren van het orgel of daarboven zijn aangebracht en die dienen om de verschillende orgelstemmen in of buiten gebruik te stellen.

Op of bij den knop van den trekker, met behulp waarvan de registerstangen uit- of ingeschoven worden, staat de naam v. h. register en zijn toongrootte in voeten uitgedrukt, b.v. prestant 8 voet, gedekt 4 voet, spitsfluit 2 voet, enz. Dit uit- en inschuiven (het registreeren, registratie) doet de organist meest zelf tijdens het spelen, bij concertspel echter ook vaak en assistent, die met het orgel vertrouwd is, naar aanwijzingen die de bespeler vooraf heeft opgeschreven. Bij de moderne orgels met electropneumatiek is slechts een lichte aanraking van een knop noodig om een register te doen aanspreken. De registratie, dat wil zeggen het kiezen der juiste registers bij het orgelspel zou men kunnen vergelijken met de instrumentatie voor een orkestwerk. De kunst van het registreeren wordt in de meeste goede orgelleerboeken behandeld. Zie verder ook: C. Locher, Die Orgelregister und ihre Klangfarben (5e druk 1923), Chr. Mahrenholz, Die Orgelregister, ihre Geschichte und ihr Bau (1928), T. Tel man, Het orgel (3e druk 1929).2) De naam Register is ook met betrekking tot de menschelijke stem gebruikelijk en men verstaat hieronder den omvang van iedere soort stem die, naar gelang de wijze van speciaal gebruik der stembanden, tonen van verschillende klanknuance voortbrengt. De hoofdregisters van de menschelijke stem zijn het z.g. borstregister (borststem) en het kopregister (kopstem of falsetstem), Wil men bij een bepaalde stem van verschillende registers spreken zoo is het beter van „verschillende kleurschakeeringen in dezelfde ligging" dan van kleurschakeeringen in verschillende liggingen te spreken. Al naar gelang het karakter van het zangstuk en de eischen van verschillende gedeelten in hetzelfde stuk kan dezelfde stem zooveel verschillende nuancen aannemen, dat deze met de verandering van instrumentatie of register kan worden vergeleken: Zie ook: Zanghygiene en Zangkunst.