Monumenten in Nederland: Zuid-Holland

Ronald Stenvert, Chris Kolman, Saskia van Ginkel-Meester, Elisabeth Stades-Vischer, Sabine Broekhoven en Ronald Rommes (2004)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Hofjes in 's-Gravenhage

betekenis & definitie

Hofjes. Het in 1616 op het terrein van de familie Doublet gestichte H.

Geesthof (Paviljoensgracht 51-125; gerestaureerd 1935 en 1984-'85) bestaat uit vier vleugels om een binnenhof. Het poortgebouw met regentenkamer uit 1647 is voorzien van de wapens van Den Haag en Holland.

Gesticht in 1647 is het U-vormige Hofje Cornelia van Wouw (Lange Beestenmarkt 49-85; gerestaureerd 1950-'61 en 1989-'94)) met aan de straat twee halsgevels. Het binnenhof wordt afgesloten door een muur met een waarschijnlijk door Bartholomeus van Bassen ontworpen classicistische poort.

Op basis van een erfenis van jhr. Johan de Bruyn van Buytewech, heer van Nieuwkoop († 1657) verrees in 1659-'62 naar ontwerp van Pieter Post het Hofje van Nieuwkoop (Warmoezierstraat 36-52/92-202; gerestaureerd 1980-'83).

Dit zeer grote hofje met 62 tweelaags woningen om een langgerekt binnenterrein kreeg vier hoekpaviljoens en aan de Prinsegracht een classicistisch poortgebouw met pronkrisaliet, voorzien van de wapens van de bouwheer en zijn vrouw en met beeldhouwwerk van Joris Minne. Mogelijk al in 1656 begonnen als tuinpaviljoen of zomerhuis en later (gevelsteen 1661) afgebouwd en opgenomen in het hofje is het middenpaviljoen met achtzijdige koepellantaarn in de noordvleugel.

De hier ingerichte regentenzaal heeft een monumentale schouw met schilderstuk van Michel Angelo Immenraedt (1661). Het straathofje van de Stichting De Geefhuisjes (Hoge Zand 2-24) dateert uit 1666 en is verbouwd in de 19de eeuw en gerestaureerd in 1977.

De hoger opgetrokken middenpartij met fronton bevat twee gevelstenen; de ene memoreert de oprichting van de oorspronkelijke woningen in 1563 aan de St.-Jacobstraat, de andere de herbouw aan het Hoge Zand. Het compacte Hooft's hofje (Assendelftstraat 53-89) werd in 1754-'56 gebouwd uit het legaat van Agenis Hooft en heeft een tweelaags voorbouw met een pronkrisaliet bekroond door een kuifstuk met wapens.In 1831 stichtte mevrouw E.M.M. Groen van Prinsteren-Van der Hoop het achter een met deur afgesloten gang gelegen Rusthof (Parkstraat 41-61), in fasen gebouwd tussen 1842 en 1870 met regentenkamer, directricewoning en meisjesschool (gerenoveerd 1987). In opdracht van de ‘Commissie van Algemeen Beheer tot Aanbouw van Armenwoningen’ werden in 1840-'41 de zogeheten diaconiewoningen (Om en Bij 16-116) gebouwd naar plannen van A. Roodenburg. In 1856 werden ze overgedragen aan de Herv. diaconie. Aan de rijen rug-aan-rugwoningen met mansardedak (gerenoveerd 1971-'72) heeft men later een diaconale bakkerij annex bakkerswoning (Om en Bij 2; 1856) en de woningen Om en Bij 4-15 (1882) toegevoegd.

Het hofje van de Lammersstichting (Schelpstraat 5-43) werd gesticht in 1875 door Dirk en J. Anthonia Lammers en uitgevoerd naar plannen van B.P. Schippers. De twee parallele rijen woningen worden aan de straatzijde verbonden door een muur met ingangspartij. Een vrijwel identiek hofje staat in Scheveningen (Badhuisstraat). Ter vervanging van de met een legaat van schout Floris van Dam († 1563) in 1606 gestichte voorganger aan de Prinsestraat kwam in 1884 naar plannen van B.

Kuhnel het huidige Hofje van Floris van Dam (Lange Beestenmarkt 21-47; nrs. 21a-c uit 1908) tot stand op de plek van het Lutherse Hofje. Van de voorganger resteert de stichtingssteen (1606) en van het Lutherse Hofje een wapensteen met zwanen (1649; achterzijde toegang). In 1907 gebouwd naar een neorenaissance-ontwerp van W.B. van Liefland ter vervanging van het oorspronkelijke hofje aan de Boekhorststraat (1676) is het U-vormige tweelaags Hofje van Hoogelande (J. Camphuysstraat 61; gerenoveerd 1987).

< >