Monumenten in Noord Holland

R. Stenvert en C. Kolman (2006)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Winkels in Haarlem

betekenis & definitie

Goede voorbeelden van neoclassicistische winkelpuien zijn te vinden bij Koningstraat 9 (ca. 1875) en Warmoesstraat 6-8 (ca. 1883). De wit gepleisterde eclectische gevel van het winkelpand Lange Veerstraat 8 (circa 1875) is rijk gedecoreerd met pilasters en colonnetmotieven.

Een rijke eclectische winkelpui met medaillons en getoogde etalages bezit Krocht 6 (circa 1880). Andere voorbeelden van winkelpuien in eclectische vormen zijn te vinden bij Lange Veerstraat 14 (1890,A. en J.A.G. van der Steur), Warmoesstraat 24 (1890, A.F. Capteyn), Smedestraat 16 (1891, J.H. Welsenaar) en het hoekpand Barteljorisstraat 1 (1898, A.F. Capteyn); een nadruk op neogotische elementen vertoont de eclectische pui van Warmoesstraat 12 (1900, C.L.M. Robbers).

In een zeer geprononceerde neorenaissance-stijl uitgevoerd is het nu als horecagelegenheid gebruikte woon- en winkelpand Lange Veerstraat 23 (1889, G.H. Möller) met hardstenen pui. Interessante voorbeelden in neorenaissance-stijl zijn verder de banketbakkerij Warmoesstraat 7 (1889), de winkels Grote Houtstraat 4 (1891, S. Roog en J. van den Ban; gewijzigd 1905), Barteljorisstraat 10 (1891) en Barteljorisstraat 13-17 (1891, J.A.G. van der Steur; pui 1931), de met fraai portiek uitgevoerde winkelpui van Grote Markt 23 (1892, J.H. Welsenaar), het voor schoenenmagazijn L.F. Keyser gebouwde pand Lange Veerstraat 32 (1893, J.H.

Welsenaar) en het winkelpand Barteljorisstraat 23 (circa 1895, pui gewijzigd). Het met een neorenaissance-trapgevel uitgevoerde winkelpand Zijlstraat 25 (1887) heeft een jongere winkelpui (1899, J. London) met neogotische motieven, stalen puibalk en boven de deur gesneden panelen. Neorenaissance-elementen vertoont de tweelaags winkelpui van Zijlstraat 94 (1904, J.H. Welsenaar). Opmerkelijk is de neogotische gekanteelde gevel van Grote Houtstraat 163 (circa 1900; pui vernieuwd), waaraan de reliëfs met bloemdecoraties de invloed van de jugendstil verraden.

Het met trapgevel, hoektoren en gevelbeeld (J.L. Vreugde) uitgevoerde hoge hoekpand Zijlstraat 29 (1903, J. London) vertoont rationalistische elementen.

De winkel Anegang 30 (1897, W.F. Doeglas) heeft als jugendstil-kenmerken gele verblendsteen brede geschakelde vensters en een portiek met gebogen etalages. De voor H.J. Brakenhoff gebouwde bakkerij Koningstraat 37 (1900, J. London) heeft het winkelinterieur behouden, alsmede de pui met zweepslagornamenten en een bakkersfiguur als sluitsteen. Het in neorenaissance-vormen opgetrokken warenhuis De Zon (Korte Veerstraat 1-5) werd in 1899 gebouwd voor de firma J.

Sabelis & Co. en in 1909 verbouwd voor Vroom & Dreesmann. De bij de hoek tweelaagse winkelpui met grote etalages en jugendstil-elementen (P. Kleiweg Dyserinck) is toen aangebracht. De nu als café dienende voorm. vishandel Riviervismarkt 13-15 (1905, J. van den Ban) heeft een interieur met jugendstil-elementen en een neorenaissance-trapgevel met erker en gevelsteen (met vis). Van den Ban ontwierp ook het woon- en winkelpand Barteljorisstraat 18 (circa 1910). De gebogen erkers boven de (gewijzigde) pui hebben tegelbanden met aanduidingen van het assortiment.

Voor de coöperatieve winkelvereniging ‘Eigen Hulp’ ontwierp Van den Ban het woon- en winkelpand Zijlstraat 56-58 (1913). De deels in graniet, deels in zandsteen uitgevoerde gevel is voorzien van jugendstil-decoraties en reliëfs. Om de hoek had deze coöperatie ook een bakkerij en expeditiegebouw (Gedempte Oude Gracht 1a-3; circa 1910). Een gebogen verdiepingserker en een pui met draakachtige sculpturen heeft de banketbakkerij Grote Houtstraat 173 (1910, J.C. van den Berg). Het portiek bevat in glas uitgevoerde reclameplaten voor chocolade.

De firma Jamin liet het hoekpand Grote Houtstraat 73 (1920, J. Miedema) bouwen met neobarokke terracottadecoraties en blauw-groen verglaasde tegels. Art déco-vormen vertoont het winkelpand Grote Houtstraat 31 (circa 1920, J. van Teeffelen), waarvan de betegeling van de tweelaags pui met bovenetalage is geleverd door de fabriek ‘De Porceleyne Fles’. De voorm. kruidenierswinkel van De Gruyter Zijlweg 42 (circa 1920) heeft een blauw-groen betegelde pui-omlijsting in art déco-vormen. Het interieur bevat tegelwanden met voorstellingen van handelswaar. Uit de jaren twintig dateren verder de manufacturenwinkel Anegang 25 (1922, J.P.A.

Nelissen) met tweelaagse winkelpui, en de expressionistische pui van Kruisstraat 6 (1928; J.C. Slagter) met daarop het bouwjaar van de pui en het stichtingsjaar van de toen in het pand gevestigde apotheek (1744). Het warenhuis Vroom & Dreesmann (Grote Houtstraat 70) [88] kwam in 1930-'34 tot stand naar een expressionistisch ontwerp van J. Kuyt met art déco-elementen. De gevels van dit zevenlaagse gebouw zijn verlevendigd met speklagen en strak gedetailleerde horizontale vensterreeksen. De centrale vide met lichtkoepel is na 1960 dichtgezet.

De aan de westzijde ingebouwde drogisterij A.J. van der Pigge die niet wilde wijken voor het warenhuis heeft een winkelpui en interieur uit 1849. Opmerkelijk modern is de gestileerde gevel met harmonicavormige verdiepingserkers van de voorm. meubelmakerij Ridderstraat 20 (1924), ontworpen door J.B. van Loghem voor de firma Th.J. van Zutphen, met wie Van Loghem ook samenwerkte voor meubelontwerpen.

< >