Het Vondelpark (bij Vondelpark 1) werd in 1864 gesticht als ‘Rij- en Wandelpark’ op initiatief van enkele bemiddelde particulieren, onder wie de bankier C.P. van Eeghen.
Naar plannen van J.D. en L.P. Zocher werd in 1864-'65 aan de zijde van de Van Baerlestraat begonnen met een smalle strook, de ook wel ‘de slurf’ genoemde aanlooproute tot aan de Stadhouderskade. In dit landschappelijk vormgegeven ‘Nieuwe Park’ verrees in 1867 het bronzen standbeeld voor Joost van den Vondel naar ontwerp van L. Royer, uitgevoerd door J.Th. Stracké en gegoten door de firma L.J. Enthoven & Co.
Het beeld staat op een hoge sokkel (ontwerp P.J.H. Cuypers), omgeven door de gevleugelde schutsengelen van Treurspel, Hekeldicht, Leerdicht en Gewijde Poezië (beeldhouwwerk J.H. Lauweriks en J.Th. Stracké). Uitbreidingen van het Vondelpark in westelijke richting tot aan de Amstelveenseweg vonden plaats in 1867, 1872 en 1877. Aan de noord- en zuidrand van het park verrezen villa's. Ter regulering van de van oudsher problematische grondwaterstand bouwde men rond 1875 een gemaal (Amstelveenseweg 115) met chaletstijl-elementen.
In het park verrees in 1879-'81 naar plannen van W. Hamer een groot paviljoen (Vondelpark 3), uitbundig vormgegeven in een op de Italiaanse renaissance geïnspireerde eclectische stijl (uitgebreid 1890, verbouwd 1924). Dit paviljoen is in 1947 heropend als cultureel centrum en dient sinds 1973 als Nederlands Filmmuseum. Bij een renovatie in 1991-'92 is de ‘Franse Zaal’ in de oorspronkelijke staat teruggebracht, evenals de later aangebouwde restaurantzaal. In de ‘Japanse Zaal’ (nu tweede bioscoopzaal) is het authentieke stucplafond gerestaureerd. In de eerste bioscoopzaal heeft men het interieur van de voormalige Parisien-bioscoop (1924) van J.
Desmet aan de Nieuwendijk (nr. 69) ingebouwd. Aan de Stadhouderskade bevindt zich een rijk neorenaissance-toegangshek (1883) naar ontwerp van de Duitse architect A. Linnemann, opgericht ten behoeve van de Wereldtentoonstelling (Internationale Koloniale en Uitvoerhandel Tentoonstelling) te Amsterdam. Centraal in de doorgang staat het beeld van de Amsterdamse stedenmaagd op een hardstenen sokkel. Aan de zuidzijde van het park bevindt zich de Willemsbrug (bij Koningslaan 52, brug 454; 1898) met ijzeren hekken en pylonen met bolvormige bekroning. Op een cirkelvormig eiland staat een muziektent (1873) naar ontwerp van J.D.
Zocher jr. en L.P. Zocher en met gietijzeren zuilen van de firma L.J. Enthoven & Co. Het melkhuisje (Vondelpark 2; 1874) is een boerderij annex uitspanning met chaletstijl-details. In functionalistische stijl gebouwd is het cirkelvormige theehuis Het Blauwe Theehuis (Vondelpark 5; 1936, H.A.J. en J. Baanders).
Bij het park behoren verder nog een oudere tuinmanswoning (Zandpad 3; 1853), een mogelijk door J.D. Zocher ontworpen opzichterswoning (Vondelpark 1; circa 1865) met eclectische details en een oranjerie (Zandpad 2c; 1890) met chaletstijldetails. Het park is gerenoveerd in 1953, 1977 en 2004-'05.
