Monumenten in Noord Holland

R. Stenvert en C. Kolman (2006)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Omroepgebouwen in Hilversum

betekenis & definitie

Hilversum is de bakermat van de Nederlandse radioomroepen geworden dankzij de vestiging van de Nederlandsche Seintoestellen Fabriek (1918) en dankzij de eerste uitzendingen in 1923 van de ‘Hilversumsche Draadlooze Omroep’ (voorloper van de AVRO). De oudste radiostudio's waren gevestigd in villa's, zoals villa De Lindenheuvel ('s-Gravelandseweg 65; 1893, J.W.

Meijer) , die in 1931 in gebruik werd genomen door de Vrijzinnige Protestantse Radio Omroep (VPRO; tot 1997).De oudste radiostudio is de voorm. VARA-studio (Heuvellaan 33) , gebouwd in 1930-'31 voor de Vereniging van Arbeiders Radio Amateurs naar ontwerp van A. Eibink en J.A. Snellebrand. Het gebouw heeft een dubbel geknikt mansardedak en een toren in constructivistische stijl met open wenteltrap en vijf bordessen. In 1952-'59 is naar plannen van B.

Merkelbach en P.J. Elling een uitbreiding tot stand gekomen met een hal (glazen vliesgevel) en een technische vleugel. Het tegeltableau is vervaardigd door B. van der Leck, de beeldengroep door O. Jespers. Verdere uitbreidingen volgden in 1959-'62 en 1964-'69. De VARA is in 1987 verhuisd naar een nabijgelegen nieuw kantoorgebouw (J.

Lengkeek). De studio huisvest sinds de forse uitbreiding in 1993-'95 (Architekten Cie.) het Muziekcentrum van de Omroep; de toren is in 2005 gerestaureerd.

De voorm. AVRO-studio ('s-Gravelandseweg 52-50) kwam tot stand voor de Algemene Vereniging Radio Omroep. Naar plannen van B. Merkelbach verrees in 1934-'36 een functionalistische studio met waaiervormige plattegrond en directeurswoning. Deze studio 1 (nr. 52) bevat een kerk- en een concertorgel van de hand van J. Compton uit Nottingham (GB).

Een tunnel onder het Melkpad vormt de verbinding met de in 1938-'40 naar plannen van B. Merkelbach, Ch.J.F. Karsten en A. Bodon gebouwde studio 2 (nr. 50) met halfrond uitgebouwde glazen ingangspartij. Aan de opvallende vorm dankt dit gebouw zijn bijnaam ‘de vioolkist’.

De voorm. KRO-studio (Emmastraat 50-52) werd in 1930 gesticht door de Katholieke Radio Omroep. Op de plaats van een verenigingsgebouw werd naar plannen van J. Duncker een kleine studio opgetrokken. Hiertegenaan verrees in 1936-'39 een forse uitbreiding naar ontwerp van W.A. Maas.

Dit gebouw werd opgezet met een bestuurskamer waarboven radiostudio's. Na een brand in 1954 volgde een uitbreiding aan de achterzijde en een nieuwbouw aansluitend aan de grote concertzaal (1974-'79). Bekende katholieke kunstenaars werkten aan de verfraaiing van het gebouw. De hal bevat een muurschildering van Ch. Eyck en gebrandschilderde vensters naar ontwerp van J. Nicolas. De bestuurskamer is als ensemble ontworpen.

De verglaasde terracotta-reliëfs met onderschriften ‘Verum, Bonum, Pulchrum’ (het ware, het goede en het schone), zijn ontworpen door S. Nicolas-Nijs (1939).

De Nederlands Christelijke Radio Vereniging begon haar radio-uitzendingen in 1930 in de Villa Henriëtte (Schuttersweg 8). Deze villa in chalet- en vakwerkstijl werd in 1896 voor de Amsterdamse assuradeur J. ter Meule en zijn vrouw Henriëtte gebouwd naar een ontwerp van A.L. en J.G. van Gendt. Iets jonger is het bijbehorende koetshuis (Van Yssumlaan 5-7; 1906, E. Verschuyl). Praktisch gesproken in de tuin van deze villa bouwde men in 1938-'41 de nieuwe NCRV-studio (Schutters 10) naar een zakelijk-expressionistisch ontwerp van J.H. van der Veen. De in gele steen uitgevoerde bouwdelen, waaronder een grote, een middelgrote en enkele kleine studio's, zijn gegroepeerd rondom een achthoekige toren.

De hal heeft glas-inloodramen van M. Nauta. Na de aanbouw van een technische vleugel (1956, J.H. van der Zee) volgden nog twee uitbreidingen (1967 en 1987) en een restauratie (2001). Vanwege de netclustering hebben AVRO, KRO en NCRV sinds 2000 een gemeenschappelijk onderkomen ('s-Gravelandseweg 80; J. Hoogstad).

Na de Tweede Wereldoorlog is aan de noordzijde van de stad het Mediapark ingericht met het complex van de Wereldomroep (Witte Kruislaan 55; 1961, J.H. van den Broek, J.B. Bakema en H.B.J. Lops), de Muziekbibliotheek en Fonotheek van de Nederlandse Radio Unie (1966, B. Merkelbach en P.J. Elling) en een hoge PTT-toren (1973, J.H. van der Zee). In 1997 is zogenoemde Villa VPRO (Sumatralaan 45) voltooid, ontworpen door de architectencombinatie MVRDV (W.

Maas, J. van Rijs en N.A. de Vries) en in 2000 kwam het gezamenlijke AKN-gebouw ('s-Gravelandseweg 80; J. Hoogstad) van de AVRO, KRO en NCRV gereed.