Monumenten in Noord Holland

R. Stenvert en C. Kolman (2006)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Landgoederen en buitenplaatsen in Hilversum

betekenis & definitie

Nadat in 1837 de heidegronden rond Hilversum waren verkocht, liet J. Corver Hooft een deel daarvan ontginnen en er de langhuisboerderij ‘Blokhoven’ (Utrechtseweg 160; 1837) bouwen.

In 1852 kwam het landgoed in bezit van H.A. Insinger.

Na een brand in 1857 liet deze in 1860 het gepleisterde landhuis Einde Gooi (Utrechtseweg 180-182) bouwen met bij de verdieping een omgaand balkon op standvinken.Een vergelijkbaar balkon had ook het landhuis Hoorneboeg (afgebroken 1986). Op een heuvel in de Hoorneboegse heide was al in 1782 een jachthuis gebouwd. In 1836 kwam dat in bezit van M.A. Sinkel, die er de boerderij ‘Stalheim’ (Hoorneboeg 2; 1842) liet bouwen. Voor de volgende eigenaar, G.E. Moorman, kwam in 1878-'79 het genoemde landhuis tot stand.

P.A. Pijnappel, eigenaar vanaf 1906, liet er een bibliotheek bij bouwen (Hoorneboeg 5). In 1947 werd op het terrein een conferentieoord van de Remonstrantse Broederschap ingericht, waartoe enkele bungalows en slaaphuisjes werden toegevoegd.

Van de buitenplaats Jagtlust resteert het boerderij-achtige pand 's-Gravelandseweg 184 met overstekende dakvlakken en cement-rustiek vakwerk. Dit uit vier rug-aan-rug-woningen bestaande gebouw werd in 1856 gebouwd voor ontginners van de heide. Verder bevindt zich hier ‘De Hut’ ('s-Gravelandseweg 192; 1922, J.K. de Haan), een met riet gedekt expressionistisch gebouwtje met achtzijdige verdieping.

Het hoofdgebouw van de buitenplaats Quatre Bras heeft men in 1955 gesloopt. Behouden is de ‘Zwitsersche stal’ ('s-Gravelandseweg 144; 1898), ontworpen door A. Salm voor G. Mesdag. Dit op een kruisvormige plattegrond opgetrokken koetshuis met woning en stal is uitgevoerd in blokhutbouw. Naar plannen van Y.

Kok is het in 1956 verbouwd tot remonstrantse kerk. Voor deze buitenplaats ontwierp E. Verschuyl in 1902 de houten tuinmanswoningen Beethovenlaan 1 en Mozartlaan 9.

Het landhuis Lommerrijk (Witte Kruislaan 6) dateert uit 1898 en is ontworpen door J.A. Verschuyl. Dit gepleisterde gebouw met smallere derde bouwlaag heeft opvallende jugendstil-details. Het bijbehorende park met landschappelijke siertuin wordt toegeschreven aan H. Copijn, de in nieuw-architectonische stijl aangelegde tuin aan D.F. Tersteeg (circa 1920).

Het vanaf 1837 ontstane en later deels afgezande landgoed Zwaluwenberg (Utrechtseweg 223-235) kwam in 1912 in bezit van jhr. E. de Pesters. Voor zichzelf en zijn half-Schotse vrouw liet hij het imposante landhuis in cottagestijl bouwen. Van dit door F. Kuipers met erkers, natuurstenen vensterpartijen en forse schoorstenen ontworpen gebouw is ook het rijk uitgevoerde interieur behouden gebleven. Nabij het huis liggen een geometrische tuin en een in 1914-'16 door B.C. van den Steenhoven ontworpen Engelse tuin.

Het buitenhuis Kruisheide (Larixlaan 5) verrees in 1914 naar een ontwerp in ‘Um 1800’-stijl van J. van der Lip (verbouwd 1938, W. Hamdorff). Het bijbehorende koetshuis met woning, stallen en garage (Bremlaan 1-5; 1920, H.C. Elzinga) is uitgevoerd in expressionistische stijl.