Literatuur, Geschiedenis en Theorie

J.A. Dautzenberg (2009)

Gepubliceerd op 06-02-2017

enscenering

betekenis & definitie

Ook: mise-en-scène. De omwer­king van een toneeltekst tot een toneelopvoering: het bepa­len van het decor, de belichting, de grime, de bewegingen van de spelers enz.

In de enscenering zijn twee tendensen te onderscheiden. De ene is het toneelstuk zo realistisch mogelijk op te voeren: de toeschouwer wordt als het ware verplaatst naar de tijd en ruimte van het stuk. In de andere gebeurt juist het omgekeerde: door het ontbreken van decors en kostuums blijft de toeschouwer zich ervan bewust dat hij naar een spel zit te kijken. Zie ook: vervreemdingseffect.

Doordat toneelstukken moeten worden geënsceneerd, wordt er iets aan het stuk toegevoegd. Elke regisseur legt zijn eigen accenten, waardoor er telkens een iets ander stuk ontstaat. De tekst van de schrijver is dus slechts het materiaal waarmee regisseur en acteurs aan de slag gaan. Sommige toneelschrijvers geven uitvoerige ‘toneelaanwijzingen’, andere laten de enscenering geheel open. In stukken uit de Middeleeuwen en uit de 16e en 17e eeuw staan vrijwel geen toneelaanwijzingen. In de 18e eeuw vindt men summiere aanwijzingen als ‘Lodewijk geeft Jan de sleutel’. Bij een modern toneelschrijver als Hugo Claus komen zeer uitvoerige toneelaanwijzingen voor (misschien omdat Claus zelf ook toneel- en filmregisseur is).