Literatuur, Geschiedenis en Theorie

J.A. Dautzenberg (2009)

Gepubliceerd op 06-02-2017

Barok muziek

betekenis & definitie

In de muziekgeschiedenis bestaat de barok voort tot diep in de 18e eeuw. Het grootse en overweldigende komt tot uiting in het ontstaan van de opera en oratoria. De opera ontstond rond 1600 in Italië.

Oorspronkelijk wilden de componisten hiermee het oude Griekse drama doen herleven, waarin muziek en toneel ook één geheel hadden gevormd. Daar men de Griekse muziek natuurlijk alleen uit beschrijvingen kende, moesten de barokcomponisten een nieuwe muziektechniek ontwikkelen. De muziek van de Renaissance was niet geschikt voor de opera, omdat deze door het grote aantal stemmen vaak onverstaanbaar was. Daarom werd in de opera de eenstemmig­heid hersteld, waarbij de vocale partijen werden ondersteund door akkoorden van een instrumen­taal ensemble. De grootste operacomponist uit de vroege barok was Claudio Monteverdi (1567-1643), wiens Orfeo (Orpheus) van 1607 nog regelmatig wordt opgevoerd. Latere belangrijke operacomponisten waren Jean-Baptiste Lully (1632-1687), Henry Purcell (1659-1695) en Jean-Philippe Rameau (1683-1764).

Verwant aan de opera is het ‘oratorium’: een groots opgezet zangstuk voor orkest, koor en so­listen, maar zonder toneelenscenering. Het beroemdste oratorium is Messiah (1742) van de Duitser Georg Friedrich Händel (1685-1759), die het grootste deel van zijn leven in Engeland woonde en daarom vaak als een Engels componist wordt beschouwd (in Engeland wordt zijn naam dan ook zonder umlaut geschreven). Twee beroemde orkestwerken van hem zijn Water music en Music for the Royal Fire­works.

Toch bleef ook de meerstemmige (‘polyfone’) schrijfwijze bestaan, vooral in de instrumentale muziek, zoals bij Johann Sebastian Bach (1685-1750), die vaak genoemd wordt als de grootste componist uit de hele muziekgeschiedenis. Tot zijn beroemdste werken behoren de zes Brandenburgische Konzerte, de Matthäus Passion, de Hohe Messe en talrijke cantates. Zeer vaak uitgevoerd worden ook nog de orkestwerken van Antonio Vivaldi (1675-1741), zoals De vier jaargetijden.