Literatuur, Geschiedenis en Theorie

J.A. Dautzenberg (2009)

Gepubliceerd op 08-02-2017

Adriaan van Dis

betekenis & definitie

Nederlands romancier (*1946), die nationale bekendheid genoot als presentator van ‘Hier is ... Adriaan van Dis’, een veel bekeken boekenprogramma op de tv (1983–1992), wat natuurlijk van grote invloed was op de bekendheid van zijn eigen boeken.

Nathan Sid (een anagram van ‘Dis’) was het best verkochte literaire debuut van 1984. Het is het autobiografische verhaal van een jongen die in Nederland opgroeit in een gezin dat na de oorlog uit Indonesië is teruggekeerd maar dat geestelijk nog helemaal in dat land leeft. Het in 1988 verschenen Zilver of Het verlies van de onschuld kan gezien worden als een vervolg hierop: een gelijksoortig bedeesde jongen probeert zich nu staande te houden op een kostschool te midden van de pesterijen van de andere leerlingen.

De novelle De rat van Arras (1986) is het tragikomische verhaal van een journalist die in contact komt met een excentrieke oude dame die in een Japans kamp heeft gezeten en die in hem haar dode zoon meent te herkennen. Zeer succesvol was Indische duinen (1994, Gouden Uil), een autobiografische familieroman waarin de hoofdpersoon – een oudere versie van Nathan Sid – een hard en vaak bitter portret geeft van het gezin waarin hij opgroeide.

Van Dis schreef ook enkele veelgelezen reisverslagen, o.a. over China (Een barbaar in China, 1987) en Zuid-Afrika (Het beloofde land, 1990). Het laatste leidde tot een rel toen ontdekt werd dat een aantal passages zonder bronvermelding waren overgeschreven uit een Amerikaans werk. Van Dis verdedigde zich met het argument dat het geen journalistiek maar een ‘postmodern’ literair werk was waarin feit en fictie dooreenlopen en verontschuldigde zich voor de ‘slordigheid’ geen bronvermelding op te nemen. Enkele jaren later werd ontdekt dat ook passages in het China-boek waren overgenomen uit een Engels werk.