Een ten dele bosrijk heuvelland aan de noordrand waaraan Nijmegen en de Duitse stad Kleef zijn gelegen. De kern ervan wordt gevormd door een heuvelrug die zijn ontstaan dankt aan opstuwing van afzettingen door Scandinavisch landijs. Aldus ontstond een vrij hoge en tamelijk brede stuwwal met de contouren van de schrijfletter W. Alleen het westelijk deel van deze stuwwal ligt op Nederlands grondgebied.
De stuwwal vormde vroeger één geheel met die van Arnhem en het Montferland. Sinds de verdwijning van het landijs hebben de grote rivieren echter delen van het stuwwallenlandschap weggeërodeerd. Zijwaartse ondergravingen leidden daarbij tot het ontstaan van steile hellingen, zoals onder meer bij Nijmegen en Mook is te zien.
Het opgestuwde gebied raakte plaatselijk met smeltwater- en windafzettingen overdekt. Aan de westkant vormt een pakket ijssmeltwaterafzettingen een tweetal terrassen. Ze zijn van elkaar gescheiden door een steile helling, die dwars door de stad Nijmegen loopt.
Behalve afzettingen vormde het smeltwater ook dalletjes, die bij de ondergraven hoge stuwwal gedeelten tientallen meters diep konden worden. Her en der vertoont het stuwwal oppervlak enig natuurlijk aandoend microreliëf. Speciale aandacht verdient daarbij de reeks diepe kommen van de Valkenlaagte.
Archeologisch boeit het gebied vooral door de activiteiten, die de Romeinen er onder meer ter plekke van het Valkhof, het Kops Plateau en de Hunnerberg ontplooiden. Opgravingen hebben daarover ook de laatste jaren veel aan het licht gebracht.
Bovenlangs de Waal hebben de Romeinen op de Hunnerberg meermalen een legerplaats gebouwd. Rond de legerplaats ontstond een kampdorp met markt (forum), badgebouw (thermen) en amfitheater.
Noordoostelijk van Malden liggen in het bosgebied Heumensoord resten van een Romeinse wachtpost. Deze bevond zich vermoedelijk bij de weg die van Nijmegen via Cuyk in ongeveer zuidelijke richting moet hebben gelopen.
Van de Middeleeuwen dateren een tweetal op de Duivelsberg gelegen burchtheuvels.
De Nijmeegse Heuvelrug behoort tot de weinige Nederlandse landschappen met gestuwde afzettingen, die in verband met de plaatselijke aanwezigheid van löss voor een niet onbelangrijk deel als agrarisch cultuurland in gebruik zijn. Middenin dit cultuurland ligt het enigermate verstedelijkte Groesbeek, waarbij een golfbaan werd aangelegd.
