Lexicon van de Nederlandse Landstreken

dr. H.A. Visscher (2002)

Gepubliceerd op 24-02-2017

Montferland

betekenis & definitie

Een grotendeels in het zuidoosten van Gelderland gelegen, plaatselijk sterk geaccidenteerd heuvellandje, waarvan de hogere delen vrijwel geheel begroeid zijn met bos en dat overigens voornamelijk agrarisch in gebruik is.

Het heuvelland is een imposant, vormenrijk en vrij gaaf voorbeeld van een gebied, dat zijn relief vooral dankt aan opstuwing van afzettingen door landijs. In de aldus gevormde stuwwallen vormde smeltwater een aantal diepe dalletjes.
De stuwwallen vormden vroeger een geheel met die van Arnhem en de Nijmeegse Heuvelrug. Sinds de verdwijning van het landijs hebben de grote rivieren echter delen van het stuwwallenlandschap weggeërodeerd.
Vooral in het noorden vertoont het stuwwalrelief overdwarse welvingen. Tussen de hoogste delen van het heuvelland ligt een markante vallei met ijssmeltwaterafzettingen.
Met name in de kruinen van de overdwarse welvingen worden ook kleine kommen, troggen en geultjes aangetroffen. De kommen vormen reeksen. De oriëntatie van zowel de kommenreeksen als troggen komt ongeveer overeen met die van de stuwwalkruinen waarin ze voorkomen.
Westelijk van Stokkum bevindt zich aan de voet van de Hulzenberg een complex locaal (weer) aan verstuiving onderhevige (duin)zandruggen, dat ten dele bekend is als de Landerswal.
Op een van de heuvels ligt een vroeghistorische walburcht, die tot de grootste van West Europa behoort. Aan de zuidrand van het heuvelland staat het imposante kasteel Bergh. Het Montferland vertoont overeenkomsten met bepaalde delen van de Centraal Overijsselse Heuvelruggen, Oost en Zuidoost Veluwe en de Nijmeegse Heuvelrug. Ook daar vinden we namelijk hoge stuwwallen met imposante dalen en veel bos of heide.
Uniek voor Montferland is echter, dat het goeddeels eeuwenlang tot een en hetzelfde uitgestrekte landgoed behoorde.
Het bij Huis Bergh ontstane stadje 's Heerenberg werd de grootste plaats en beslaat nu een oppervlakte van twee vierkante kilometer.
Een autosnelweg naar Duitsland loopt via een pas in het zuidelijk deel van het heuvelland.