Een tussen het open polderlandschap van de Friese Meren en de grote watervlakte van het IJsselmeer gelegen zandige streek, waar een aantal gebieden door hun min of meer geaccidenteerd karakter en/of het plaatselijk voorkomen van hakhout en opgaand bos sterk van hun omgeving afwijken. Het onderdeel gaast van de streeknaam is een Fries toponiem, dat (relatief) hooggelegen zandgrond betekent en verwant is aan geest.
Het plaatselijk nogal geaccidenteerde karakter van Gaasterland houdt verband met de aanwezigheid van een door landijs gevormd, min of meer samenhangend systeem van keileemrijke ruggen, die deels overdekt raakten met zandige afzettingen en door de voormalige Zuiderzee werden ondergraven.
Men onderscheidt in Gaasterland grijze en van oorsprong kalkhoudende keileem met stenen van West Baltische oorsprong en schollen veel zwaardere, rode keileem met stenen van Oost Baltische origine, vrije koolzure kalk en een bijzonder hoog mangaangehalte.
Geomorfologisch boeien de oriëntatie en uiteenlopende vorm van de glaciale ruggen. Het hoogste punt bevindt zich 12,7 meter boven N.A.P. en is gelegen op een heuvel met een vrij steile noordoostelijke flank. Een bijna 12 meter hoge rug tussen Bakhuizen en Rijs vertoont vrij steile zuidelijke flanken. Aan de zuidzijde eindigen de hoogten van Gaasterland met het Rode Klif, Mirnser Klif en Oude Mirdumerklif bij de voormalige Zuiderzee. De afslagkliffen van Gaasterland zijn bijzondere geo-fenomenen, wat ook gezegd kan worden van enkele erbij gevormde grofzandige strandwallen.
Tussen Stavoren, Molkwerum, Warns en Scharl markeert een hellinkje een in 1620 drooggemaakte mini binnenzee.
De diverse min of meer opgestuwde gebieden zijn door de ligging van hun nederzettingen ten opzichte van de hoogten en het voorkomen van een aantal monumentale Friese boerderijen ook cultuurhistorisch interessant. Het grootste gebied is dit echter tevens vanwege het feit, dat er enkele eeuwen terug onder invloed van particulier grootgrondbezit veel hakhout werd geplant. Gaasterland was ook een zelfstandige gemeente. Sinds 1994 ressorteert deze echter onder een grotere bestuurlijke eenheid, waartoe ook de gemeente Sloten en een deel van de gemeente Hemelumer Oldeferd gingen behoren.
