Lexicon Nederland en België

Liek Mulder (1994)

Gepubliceerd op 02-08-2017

Habsburgse Huis

betekenis & definitie

Habsburgse Huis, Duits adellijk geslacht, dat zijn naam ontleent aan het stamslot Habichtsburg of Habsburg dat omstreeks 1020 bij Brugg in Aargau (Zwitserland) werd gebouwd. Rudolf I van Habsburg was de eerste Duitse koning uit dit geslacht (1273-1291).

Met steun van de Hohenstaufen werden de Habsburgers in Zuidwest-Duitsland een van de belangrijkste families. Vanaf 1438 was het Duitse koningschap tot de opheffing van het Duitse Rijk in 1806, met een onderbreking van drie jaar (1742-1745) in handen van het Habsburgse Huis. Door een succesvolle huwelijkspolitiek regeerden de Habsburgers later eveneens over Spanje en de Nederlanden. Bij het aftreden van → Karel V in 1555 werd het huis gesplitst in een Spaanse en een Oostenrijkse tak. De stamvader van de Spaanse tak is → Filips II die de koloniën, Spanje en de Nederlanden ging besturen. De Oostenrijkse tak stamt af van Ferdinand I, jongere broer van Karel V, die sinds 1521 de Duitse en Oostenrijkse bezittingen beheerde en deze na Karels aftreden samen met de keizerskroon kreeg toegewezen. De Habsburgers waren felle tegenstanders van de → Reformatie. Door aanhoudende oorlogen met Frankrijk en in het Duitse Rijk en door de Nederlandse Opstand (→ Tachtigjarige Oorlog), verloren ze in de loop van de 17e eeuw de hegemonie over West-Europa.

Het Habsburgse Huis in de Nederlanden:

→ Maximiliaan I, regent in de Nederlanden (1482-1493 en 1506-1515), → Rooms-Koning (1486) en Duits keizer (1493-1519), *22.3.1459 Wiener-Neustadt, +12.1.1519 Wels; zoon van Frederik III en Eleonore van Portugal. Hij huwde op 19.8.1477 → Maria van Bourgondië, dochter van → Karel de Stoute en Isabella van Bourbon.

→ Filips de Schone, hertog van Bourgondië (1494-1506), aartshertog van Oostenrijk, koning van Castilië (1504-1506), *22.6.1478 Brugge, +25.9.1506 Burgos; zoon van Maximiliaan I en Maria van Bourgondië.

Filips huwde op 12.11.1496 Johanna, dochter van Ferdinand van Aragon en Isabella van Castilië.

Karel V, Duits keizer (1519-1556), regeerde over de Nederlanden (1506-25.10.1555), verwierf Friesland (1524), Utrecht (1528), Groningen (1536), Gelre (1534); koning van Spanje (1516-1556), *24.2.1500 Gent, +21.9.1558 San Yuste; zoon van Filips de Schone en Johanna van Aragon. Hij huwde op 10.3.1526 Isabella van Portugal, dochter van Emanuel I de Grote en Maria van Aragon.

spaanse habsburgers in de Nederlanden:

Filips II, heer der Nederlanden (25.10.1555-26.7.1581) en tot 1598 van de Zuidelijke Nederlanden, koning van Spanje (1556-1598), *21.5.1527 Valladolid, +13.9.1598 Escorial; zoon van Karel V en Isabella van Portugal. Hij huwde vier maal, onder anderen op 22.6.1559 met Isabella van Valois, dochter van Hendrik II, koning van Frankrijk en Isabella de Medici.

Isabella Clara Eugenia kreeg van haar vader de Nederlanden als bruidsschat (1598-1621) en bleef deze ook als weduwe besturen, namelijk als Spaans gouvernante (1621-1633), *12.8.1566 Segovia, +1.12.1633 Brussel; dochter van Filips II en Isabella van Valois.

Zij huwde op 18.4.1599 → Albrecht van Oostenrijk, zoon van keizer Maximiliaan II en Maria van Oostenrijk.

Filips IV, koning van Spanje, erfde de Zuidelijke Nederlanden (1621-1665), *8.4.1605 Valladolid, +17.9.1665 Madrid; zoon van Filips III en Margaretha van Oostenrijk. Hij huwde twee maal, onder anderen op 8.11.1649 met Maria Anna van Oostenrijk, dochter van Ferdinand III. Hij sloot in 1648 de Vrede van → Munster, waarbij de Republiek der Noordelijke Nederlanden werd erkend.

Karel II, heerser over de Zuidelijke Nederlanden, koning van Spanje (1665-1700), *16.11.1661 Madrid, +1.11.1700 Madrid. Hij huwde tweemaal onder anderen op 19.11.1679 met Marie-Louise van Bourbon-Orlèans, dochter van Filips van Frankrijk en Henriëtte van Engeland.

Karel II overleed kinderloos; met hem stierf de Spaanse tak van de Habsburgers uit. oostenrijkse habsburgers in de Nederlanden:

Karel VI van Habsburg, Duits keizer (1713-1740) en opvolger in de erflanden, waaronder de Zuidelijke Nederlanden (1713-1740), *1.10.1685 Wenen, +20.10.1740 Wenen; zoon van Leopold I. Hij huwde op 1.8.1708 Elisabeth Christina van Brunswijk-Wolfenbüttel, dochter van Lodewijk Rudolf en Christina Louise van Oettingen.

Maria Theresia, koningin van Bohemen en Hongarije, aartshertogin en keizerin van Oostenrijk (1740-1780), *13.5.1717 Wenen, +29.11.1780 Wenen; dochter van Karel VI en Elisabeth Christina van Brunswijk-Wolfenbüttel. Zij huwde op 12.2.1736 Frans I Stefan van Lotharingen, zoon van Leopold Karel Jozef en Elisabeth Charlotte van Bourbon-Orleans.

→ Jozef II, Rooms-Koning (1764), Duits keizer (1765-1790), *13.3.1741 Wenen, +20.2.1790 Wenen; zoon van keizer Frans I en Maria Theresia.

Hij huwde Maria Isabella van Parma en Maria Jozefa van Beieren. Jozef II stierf kinderloos.

Leopold II, keizer van het Duitse Rijk (1790-1792), *5.5.1747 Wenen, +1.3.1792 Wenen; zoon van Maria Theresia en Frans I. Hij huwde Marie-Louise van Spanje.

Frans II, als Frans I keizer van Oostenrijk (1804-1835), Duits keizer (1792-1806), in de Zuidelijke Nederlanden 1792-1794, *12.2.1768 Florence, +2.3.1835 Wenen. Frans II was de zoon van Leopold II en Marie-Louise van Spanje.