door bacteriën, maar ook door hogere planten en dieren gevormde stofwisselingsprodukten, die in het lichaam stoornissen teweeg brengen. Men onderscheidt ectotoxinen, die door de bacteriën buiten het cellichaam als een soort stofwisselingsuitscheidingen gevormd worden, en endotoxinen, die in het cellichaam van de bacteriën ontstaan en door de bacterie zelf werkzaam worden.
Het lichaam bouwt er bijzondere beschermende stoffen tegen op, de zgn. antistoffen.
