(tonsillitis, ook vaak angina genoemd: keelontsteking). Komt tot uiting door ontstoken zwelling van het zgn. lymfatische deel van de keel, dat bestaat uit de beide verhemelte-amandelen.
Het slijmvlies om de openingen van de buis van Eustachius en achter in de tong beslaat. Alleen de beide verhemelte-amandelen zijn rechtstreeks, zonder behulp van spiegels, te zien. Plaatselijk wordt de zwelling merkbaar door moeilijkheden bij het slikken, vernauwing, stekende pijn in de keel, daarbij komen dan nog algemene ziekteverschijnselen van een koortsige ziekte, zoals koorts, matheid, hoofdpijn, enz. A. is eigenlijk geen op zichzelf staande ziekte, maar slechts de uitdrukking van een algehele, met ontsteking gepaard gaande ziektetoestand. Men ziet en onderscheidt verschillende gradaties van plaatselijke ontsteking:
1. zwelling en rode verkleuring van de amandelen en de omliggende verhemeltebogen, zonder beslag of uitzwetingen. Eenvoudige of catarrale a. (angina simplex).
2. Behalve zwelling en rode verkleuring, uitzwetingen op de amandelen:
a) kleine, gele propjes, in de zgn. lacunen van de oppervlakte van de amandel (angina lacunaris of follicularis). Meestal zijn streptococcen de oorzaak van de infectie, die ook met de algemene verschijnselen van hoge koorts en het gevoel zwaar ziek te zijn verloopt. Bij veel infectieziekten (gewrichtsreumatiek, roodvonk, tyfus, enz.) treedt a. in deze vorm op.
b) De propjes vloeien samen tot een op een huid lijkende laag, die weggeveegd kan worden (angina pseudomembranacea). Afstrijk maken om zeker te zijn dat hierachter geen difterie schuil gaat.
c) Een witgele, vasthoudende huidlaag, die alleen met bloeding weggetrokken kan worden en een zoetige geur verspreidt, duidt op difterie.
3. Zwerende veranderingen op de amandelen worden veroorzaakt door bijzondere ziektekiemen (angina ulcerosa).
De a. van Plaut-Vincenz is niet kwaadaardig. Men mag echter de mogelijkheid van een syfilis-aandoening niet over het hoofd zien; ook zware bloedziekten (Agranulocytose) uiten zich door branderig zwerende aandoeningen van de amandelen. A. is dus, hoewel catarrale a. bijzonder onschuldig is, altijd een ziektebeeld, dat bedacht doet zijn op een ernstiger ziekte. Er kunnen zware ziekten achter schuil gaan en onvoldoende genezing kan leiden tot ontstekingsziekten van nieren, gewrichten, hart, zenuwen, enz. Zie: Haardontsteking. Na iedere a. de urine onderzoeken op eiwit; hart en bloedsomloop nog enige tijd in de gaten houden! Behandeling: koortsbehandeling.
Vasten, fruit dagen, later vegetarisch basisdieet. In het begin hooibloemenhemd of hooibloemenbad met oplopende temperatuur, dan borstelen. Begieten van bovenlichaam, zweetpakkingen. Azijnwaterwassingen of gedeeltelijke wassingen zolang de koorts aanhoudt. Gorgelen met kamille, salie, pepermunt, citroensap. Amandelen bestuiven met Heilerde of koffiekool van Heisler. Plaatselijk: halswikkels (afwisselend half uur azijn of 3 maal daags leem). Homeopathie: Belladonna D3-4, Apis D3, Gujacum D3, Gelsemium D3, Mercurius solubilis D4-6, Calcium sulfuricumD3-6, Silicea D6-12, Echinacea 0, Lachesis, D10.
Biochemie: Ferrum phosphoricum D6 afwisselen met Kalium chloratum D6, Kalium phosphoricum D6, Natrium muriaticum D6, Calcium fluoratum D12, Calcium phosphoricum D612, Natrium phosphoricum D6, Natrium sulfuricum D6, Magnesium phosphoricum D6, Silicea D6-12, Calcium sulfuricum D6. Chronische a. veroorzaakt weinig klachten. De etterpropjes op de verhemelte-amandelen kunnen gemakkelijk leeg gedrukt worden. Roederbehandeling 1-2 x per week, bestuiven met Heilerde of koffiekool. Leemomslagen.
