cĭpis
I. eig., (in volgorde) de eerste, pr. senatus, de eerste op de lijst der senatoren, Liv., pr. in proelium ibat, als eerste, het eerst, Liv., qui pr. est in agendo, Cic., quoniam exordium pr. debet esse, daar aan de inleiding de eerste plaats toekomt, Cic.
II. overdr.
a. in ’t alg., (in rang) de eerste, voornaamste, principes philosophi, Nep., pr. civitatis, hooggeplaatste mannen, voornamen, Cic., zo ook in civitate principes, Cic., en alleen pr. nostri, Cic.; rerum publicarum pr., staatslieden, Cic., pr. iuventutis, een der voornaamsten van de jongelingschap, vooral van die der ridders, Cic., ten tijde der keizers een eretitel van hun zonen, keizerlijk prins, Tac.; m. in c. abl., in astrologia of in iure civili pr., Cic.; c. gen. of m. ad = uitstekend begiftigd met, - geschikt voor, ingenii et doctrinae, Cic., ad benevolentiam coniungendam, Cic.
b. in ’t bijz., hoofdpersoon, voorbeeld, hoofd, raadgever, pr. Stoicorum, Cic., ille nobilitatis vestrae pr., uw stamvader, Cic., pr. consilii, Cic., pr. ad suscipiendam rationem horum studiorum, Cic. | gebieder, dirigent, gregis, directeur en leraar der toneelspelers, Suet. | vorst, regent, vooral = keizer; vand. principes feminae, vorstelijke vrouwen (vr. uit de keizerlijke familie), Tac. | principes, de zwaargewapenden, die tussen de hastati en triarii stonden en het tweede gelid uitmaakten (vroeger misschien het eerste gelid); vand. princeps = een manipel (= twee centuriën) der principes, signum primi principis, Liv., primus princeps prioris centuriae, (de post als centurio over) de eerste centurie van de eerste manipel, Liv., verder ook = een centurio der principes: elke manipel had er twee, vand. centurio prior (van de eerste centurie), Liv., doch primus, secundus etc. princeps, centurio van de eerste, tweede enz. manipel der principes, Liv.
