Woordenboek Nederlands -Latijn

Dr. J.F.L. Montijn (1949)

Gepubliceerd op 14-02-2022

A

betekenis & definitie

1. A als afkorting: = Aulus; (op de stemtafeltjes der rechters) = [i]absolvo,

[/i]ik spreek vrij, vand. „littera salutaris”, tegenover C, z. a.; (op de stemtafeltjes in de volksvergadering) = antiquo, ik verwerp het voorstel; (in dialogen) = Auditor; (bij jaartallen) = annus of anno; a. u. c. = ab urbe condita; (bij datums) a. d. = ante diem

2. ā, interi. = ah, z. a.

3. ā, ăb, abs, praep. c. abl.
I. Van plaats:
a. (bij een beweging) van, van - af, vandaan.
b. (ter aanduiding van een richting) van de kant van, waar wij dikwijls meer op het punt waar ? letten, en dus aan de kant van, aan, bij, in, op enz. vertalen, b.v. a fronte, van voren, Cic., a tergo, van achteren, Cic., a puppi religatus, aan de achtersteven bevestigd, Cic., Gallia attingit ab Sequanis flumen Rhenum, aan de kant der Sequaners, Caes.
c. (bij een afstand) van, van - af, bij abesse, distare en dgl.; met een telwoord = op een afstand van, b.v. ab milibus passuum duobus, Caes.

II. Van tijd:

a. van - af, sedert, sinds, na, ab hora tertia bibebatur, Cic., ab urbe condita, Cic.
b. na, onmiddellijk na, ab hac contione legati missi sunt, onmiddellijk na deze vergadering, Liv., ab his tacuit, na deze (woorden), d. i. hierop, Ov.

III. Verdere overdr. betekenissen:

a. (vgl. I, a), (van oorsprong, ontlening enz.) van, esse ab alqo, van iemd afstammen, Cic. (ook = uit iemds school zijn, Cic.), facere alqd a se, uit zich zelf, uit eigen beweging, Cic., solvere ab alqo, door aanwijzing op iemd, Cic. (solvere a se, uit zijn eigen zak, Cic.), legare pecuniam a filio, zodat de zoon het geld moet uitbetalen, Cic.; (van de beweeggrond) uit, wegens, ten gevolge van, ab singulari amore, Balb. bij Cic., ab ira en ab odio, Liv.; (van bewerker of werkende oorzaak) door, ten gevolge van, interfici, interire ab alqo, Cic., perire a morbo, Nep.
b. (vgl. I, b) aan iemds zijde, van iemds partij, b.v. stare, Cic.; in iemds voordeel, ten gunste van, voor, ab reo dicere, Cic., ab innocentia clementissimus, Cic.; van de kant van, met betrekking tot, ten opzichte van, wat betreft, dikwijls eenvoudig te vertalen door de praeposities aan, tegen, voor enz., desperare a senatu, Cic., timere ab alqo, Cic., laborare ab alqa re, Caes., mediocriter a doctrina instructus, Cic.; vand. servus a pedibus, een slaaf, zijn diensten bewijzende wat de voeten betreft, lakei, Cic., ook zonder servus, b.v. a manu, schrijver, Suet.
c. (vgl. I, c), non (haud) ab re, niet onvoordelig, niet ondoelmatig, Liv.; (bij opgave van rang enz.) van - af, na, quartus ab Arcesila, Cic.