(1485-1547), Spaans veroveraar. Ging 1504 naar W.-Indië.
Trok 1519 tegen het rijk der Azteken in het huidige Mexico op met 500 voetknechten, 16 ruiters en 6 veldstukken, gevolgd door 6400 inboorlingen. Nam de koning Montezuma in diens eigen paleis in de hoofdstad Mexico gevangen. Nam de hem achterna gezonden Spaanse mededinger Narvaez gevangen, doch moest na een opstand in de hoofdstad, waarbij Montezuma door zijn eigen onderdanen gedood werd, de stad in een nachtelijke tocht onder zware verliezen (de treurige nacht, „noche triste”) verlaten. Wist 1521 de hoofdstad definitief in handen te krijgen; het land noemde hij Nieuw Spanje. C. bestuurde het op doeltreffende wijze. Ontdekte nog 1536 het schiereiland Californië. Aanvankelijk door Karel V met eerbewijzen overladen, viel hij later in ongenade.
