(1), principiële D., het weigeren, militaire dienst te vervullen, op grond van godsdienstige of ethische bezwaren. In Ned. is bij Grondwetsherziening van 1922 artikel opgenomen (thans 189), krachtens hetwelk wegens ernstige gewetensbezwaren vrijstelling van de krijgsdienst kan worden verleend.
Dit onderwerp nader geregeld bij wet van 13 Juli 1923 (S. 357). Adspirant-dienstweigeraar moet verzoekschrift aan minister van Oorlog richten. Daarop volgt verhoor door Commissie van advies. Wet onderscheidt 2 categorieën:1. zij, die alleen bezwaar hebben tegen gewapende dienst; deze worden belast met militaire dienst zonder wapenen (dus bv. administratie).
2. Zij, die tegen elke militaire dienst bezwaar hebben; deze worden bij andere tak van staatsdienst te werk gesteld. In beide gevallen is diensttijd aanmerkelijk langer dan gewone militaire dienst, terwijl onttrekking aan de dienst strafbaar is. De Big. wet erkent geen gewetensbezwaren tegen militaire dienst.
(2) D. van schepelingen: D. door 2 of meer schepelingen gezamenlijk gestraft met gevang. tot 2 jaar (Sw. 398). D. door schepeling op schip, nadat deze reeds disciplinair is gestraft wegens D.: gevang, tot 6 mnd.; D. door schepeling op vissersvaartuig: gevang, tot 1 mnd of boete tot ƒ 60 (399). Is schuldige scheepsofficier, dan kunnen straffen met 1/3 worden verhoogd.
