El Niño zorgt voor opwarming van het zeewater langs de evenaar in de oostelijke Stille Oceaan. Dit heeft effecten voor het weer in grote delen van de wereld.
El Niño was oorspronkelijk een sterke opwarming van de Stille Oceaan voor de kust van Noord-Peru en Ecuador. Tegenwoordig wordt de vaak daarmee samenhangende opwarming langs de evenaar tot het midden van de Stille Oceaan met deze naam aangeduid. In dit gebied komt normaal juist koel water uit de diepere oceaan naar boven. El Niño duurt gemiddeld een half jaar en het oppervlak van de oceaan kan langs de evenaar tot drie graden warmer zijn dan normaal voor de tijd van het jaar. De piek ligt vaak in december, vandaar de benaming El Niño wat “het (Kerst)kindje” betekent.
De opwarming is zo sterk en duurt zo lang omdat de passaatwind boven de Stille Oceaan door El Niño in kracht afneemt, wat de opwarming weer versterkt. Welk jaar El Niño ontstaat, wordt bepaald door twee samenhangende factoren. De kans op El Niño wordt vergroot door een langzame opbouw van warm water langs de evenaar in de Stille Oceaan. Dat wordt vervolgens omgezet in een opwarming in het oosten door periodes met westenwind in de westelijke Stille Oceaan in het voorjaar, die voor een groot gedeelte onvoorspelbaar zijn.
Gedurende El Niño trekt het regengebied dat normaal boven Zuidoost-Azië ligt naar de Stille Oceaan. Dit brengt niet alleen droogte in Indonesië (tot oktober) en de Filippijnen (vanaf oktober) met zich mee, maar verandert ook het weer in grote delen van de wereld.
