Julius Röntgen (Leipzig 1855-Bilthoven 1932) was telg uit een muzikale familie en zoon van een Nederlandse vader en een Duitse moeder. Hij is van onschatbare waarde geweest voor de fundering van het Nederlandse muziekleven in de 20e eeuw.
Toen Röntgen na zijn jeugd en opleiding in Leipzig in 1877 in Nederland kwam, werd hij pianoleraar en dirigent van de zangvereniging Excelsior. In 1884 was hij medeoprichter van het Amsterdams conservatorium waaraan hij eerst als pianodocent en van 1912 tot 1924 als directeur verbonden was. In 1886 volgde hij Johannes Verhulst op als dirigent van de Amsterdamse afdeling van Toonkunst en werd hij organisator van de concerten in Felix Meritis.
In 1914 nam Röntgen zijn intrek in het bekendste 'muzikale' huis van Nederland, het door zijn zoon Frantz Edvard naar de vormen van een concertvleugel ontworpen Huize Gaudeamus in Bilthoven. Het werd een ontmoetingsplaats voor internationaal vermaarde musici.
Ook internationaal was Röntgen een gezien persoon. Hij fungeerde als begeleider van de cellist Pablo Casals en hij onderhield een hechte vriendschap met Brahms en met Grieg. Over Grieg schreef hij na diens dood een biografie en hij voltooide diens Tweede strijkkwartet.
In zijn eigen werken was Röntgen een uitgesproken traditionalist. Grieg, Brahms, Mendelssohn en Schumann golden als de voornaamste inspiratiebronnen. Hoewel hij de stormachtige muzikale ontwikkelingen van het eerste kwart van de 20e eeuw van dichtbij meemaakte, heeft hij zich zelden met enig modernisme ingelaten.
Met zijn belangstelling voor de volksmuziek volgde Röntgen het spoor van Brahms en Grieg. Veel van zijn liederen, kamermuziek, koor- en orkestwerken zijn doordrenkt van letterlijke citaten of van op de oud-Nederlandse muziek gebaseerde melodiek. Zijn bekendste werk, de Zes Oud-Nederlandse Dansen, bestaat uit orkestbewerkingen van oude volksdansen. Op het eind van zijn leven trad Röntgen nog onverwacht op als filmcomponist en -pianist in het Amsterdamse Ceintuurtheater bij folkloristische films.
De beste werken van Röntgen ademen de sfeer van de Duitse romantiek. Ze zijn evenwichtig gecomponeerd, kundig en smaakvol geïnstrumenteerd, direct aanspreekbaar en altijd met een licht persoonlijk accent. In zijn liederen legde hij een enorm begrip voor de muzikaliteit van de Nederlandse taal aan de dag. Dat hij zich hiermee inspande voor een werkelijk Nederlands signatuur in zijn werken is misschien wel zijn grootste verdienste als componist.
Oeuvre:
Orkestwerken, waaronder 25 symfonieën, 7 pianoconcerten, 5 vioolconcerten, 3 celloconcerten; kamermuziek, waaronder 30 strijkkwartetten, 15 pianotrio's, 16 strijktrio's; ca. 28 werken voor piano solo; liederen en koorwerken.
