1° Van militairen. In Nederland geschiedt de w. van het personeel van de zeemacht door het Centr. bureau voor aanneming van marinepersoneel te Den Haag; voor de landmacht heeft de w. plaats bij de korpsen en bij de garnizoenscommandanten; voor het Ned.-Ind. leger bij den commandant van de Koloniale reserve te Nijmegen.
A. Lohmeijer.
In België zijn de wervingsbureelen belast met de werving van de dienstplichtigen. De vrijwillige dienstnemers worden daarentegen rechtstreeks door de korpsoversten geworven.
2° Werving van werkvolk in Ned.-Indië. De enorme uitbreiding van het aantal cultuur- en mijnbouw-ondernemingen in de Buitengewesten in de laatste decennia der 19e eeuw deed een groote behoefte aan werkvolk ontstaan, welke door de bevolking van de dunbevolkte Buitengewesten, die bovendien niet aan geregelden arbeid gewend is, niet kon worden bevredigd. Het gevolg was, dat aanvankelijk in China, en toen ook dat niet voldoende krachten leverde, op het dicht bevolkte Java werkvolk werd aangeworven. Aanvankelijk werd de w. geheel vrij gelaten, behalve die voor het buitenland, welke bij Stbl. 1887 nr. 8 werd verboden, behoudens dispensatie door den gouverneur-generaal, welke allengs steeds werd verleend. Intusschen maakten de particuliere wervers en hun handlangers zich aan allerlei minderwaardige praktijken schuldig, zoodat de Regeering zich genoodzaakt zag in te grijpen: bij Stbl. 1909 nr. 123 werd de eerste wervings-ordonnantie afgekondigd, in de uitvoeringsvoorschriften tot in bijzonderheden uitgewerkt. Toen desondanks misbruiken van ernstigen aard bleven bestaan, werd een nieuwe wervings-ordonnantie uitgevaardigd (Stbl. 1914 nr. 613), terwijl de Deli-planters-vereeniging tot eigen w. overging, welk systeem weldra door anderen werd gevolgd. Reglementeering van deze w. volgde bij Stbl. 1915 nr. 693. Een derde methode van w.: de vrije w. (zie ➝ Arbeidswetgeving, sub 3°), heeft niet aan de verwachtingen voldaan en de desbetreffende ordonnantie werd ingetrokken (Stbl. 1927 nr. 142). De beroepswerving is ten slotte geheel verloopen, omdat de andere methodes goedkooper werkten en betere krachten leverden.
Voor hun vertrek uit Java moeten alle ➝ koelies gekeurd worden en moet ook aan allerlei formaliteiten worden voldaan. Gedurende deze wachtperiode verblijven de arbeiders in voor dat doel in de werfcentra en in de havenplaatsen opgerichte werfdepots.
Bij de eigen w. wordt veelal gebruik gemaakt van arbeiders, die hun contract hebben uitgediend en van wie eerlijke voorlichting van familieleden en desagenooten kan worden verwacht, waardoor het peil der arbeiders zeer is gestegen (Laukèh-werving).
Lit.: K. J. Boeijinga, Arbeidswetgeving in Ned. Indië (1926): artikelen in Indische Gids, Koloniaal Tijdschrift, Koloniale Studiën; A. D. A. de Kat Angelino, Staatkundig beleid en Bestuurszorg in Ned. Indië (II 1930). Olthof.
