(Gr. technè = kunst), in de algemeene beteekenis alle actieve, deels bewuste en gewilde, omvorming van de stof door den mensch omwille van het bevredigen van gelijk welke behoefte; in bijz. beteekenis de scheppende activiteit van den kunstenaar. T. als ambacht volgt algemeene, aanleerbare regels; als artistieke gave, beheerscht ze volstrekt persoonlijk en oorspronkelijk het vormscheppen. Zuivere t. betreft zuivere vormkunst (➝ Kunst), expressieve t., inhoudskunst, wanneer de kunstenaar in passende vormen zijn waardebelevingen van de werkelijkheid uitdrukt. De Bruyne.
Wanneer de problemen: „techniek en economie” en „techniek en cultuur” aan de orde zijn, wordt onder t. gewoonlijk verstaan het geheel van methoden en middelen, waarvan de menschen zich bedienen om de gaven van de natuur voor de menschelijke doeleinden geschikt te maken. De wijziging nu in de methode en in de middelen, die bij de ontwikkeling van de maatschappij optreedt, kan revolutioneerende gevolgen hebben voor de maatschappij, in het bijzonder, wanneer deze wijziging diep ingrijpt en in snel tempo wordt ingevoerd. Deze beide kenmerken zijn de moderne t., die zich in aansluiting aan de natuurwetenschappen heeft ontwikkeld, in bijzondere mate eigen. De moderne t. leidt in stijgende mate tot bevrijding uit de afhankelijkheid van de grilligheid en onberekenbaarheid der levende natuur en haar levenstempo; tot rationaliseering en standaardiseering van het voortbrengingsproces; voorheen onbekende en ongedachte mogelijkheden worden verwerkelijkt ten bate van de behoeftenvoorziening; men gaat gelooven in de almacht van de t. Voorzoover de techniek nu — en dat geschiedt in overwegende mate — bedoeld is voor hulp bij de verwerkelijking van economische doeleinden, zullen economische overwegingen (vergelijking van kosten en opbrengst) beslissen over de invoering van de nieuwere technische middelen en methoden. Zoo kunnen rentabiliteitsoverwegingen bij de ondernemingen invoering van nieuwe technische mogelijkheden tegenhouden of in zeer snel tempo bewerkstelligen.
Zoowel het een als het ander kan belangrijk nadeel voor de maatschappij beteekenen. De groote ondernemerslust, de sterke drang naar opvoering van de rentabiliteit, de vrije en scherpe concurrentie hebben de technische mogelijkheden, die de 19e en 20e eeuw boden, in zeer snel tempo economisch pogen te verwerkelijken. Daardoor zijn problemen wakker geroepen, die men nog niet bevredigend heeft weten op te lossen. Afzetproblemen voor een tengevolge van de t. enorm toegenomen productie; problemen van financieelen aard in verband met de snelle veroudering en ontwaarding van het bestaande productieapparaat; de zgn. technologische werkloosheid, als gevolg van de invoering van machines en andere werkmethoden; de arbeidsproblemen in de fabrieken en zoo meer. Ook in algemeen cultureel opzicht biedt de moderne t. ongetwijfeld prachtige mogelijkheden. Daar cultuur echter een evenwicht tusschen geestelijke en stoffelijke waarden eischt, is het voor persoon en volk noodzakelijk, dat het tempo van de invoering van ingrijpende technische mogelijkheden geregeld wordt naar het tempo, waarin een gemeenschap geestelijk groeit. En daar het voor de gemeenschap nuttig is van de technische mogelijkheden gebruik te maken en derhalve de geleidelijkheid der invoering, indien men deze zou kunnen bewerken, niet langzamer te doen zijn, dan strikt noodzakelijk is, is het van de grootste beteekenis de aandacht in onderwijs en opvoeding te richten op den groei der geestelijke waarden, juist in een tijd, waarin de t. snel groeit. Cobbenhagen.