Koning van Polen (15871632) koning van Zweden (1592-1604) als eenige zoon van Johan III uit het huis Wasa. * 20 Juni 1566 te Griepsholm, † 30 April 1632 te Warschau; zijn moeder was een zuster van koning Sigismund IJ van Polen. Met het oog op de Poolsche aanspraken werd hij Katholiek opgevoed en in 1587 tot koning van Polen gekozen als opvolger van Stephan Bathory.
Hij bevorderde met kracht de Contra-Reformatie in Polen, o.a. door de vestiging der Jezuïeten. Door zijn vaders dood (1592) viel hem ook de Zweedsche kroon toe, maar hij moest de heerschappij in Zweden overlaten aan zijn oom Karel IX; in strijd geraakt met dezen, werd hij verslagen in 1598 bij Stangebro.
Het kwam tot een langdurigen oorlog tusschen Zweden en Polen, in het verloop waarvan de zoon van Karel IX, Gustaaf Adolf, ten slotte Lijfland voor Zweden veroverde. Ook bij zijn inmenging in de Russ. aangelegenheden was hij niet gelukkig.v. Gorkom.