Vijfde president der Ver. Staten van N.
Amerika (1817-’25). * 28 April 1758 in het graafschap Westmoreland (Virginia). † 4 Juli 1831 te New York. Als lid van de democratische partij werd hij in het Congres (1783-’86) en in den Senaat (1790) gekozen; in 1816 werd hij president van de Unie.
De voornaamste gebeurtenissen van zijn presidentschap, de zgn. Era of good feeling, waren de verovering van Florida (1819), het sluiten van het ➝ Missouri-compromis (1820) en de afkondiging van de Monroe-leer.
Deze is vervat in een boodschap aan het volk (2 december 1823) naar aanleiding van Russische aanspraken op de N. W. kust van Amerika en de interventie van de H.
Alliantie en Zuid- en Middel-Amerika, en is sedertdien een van de voornaamste grondslagen van Amerika’s buitenlandsche politiek gebleven. Zij ontkent het recht van elke Europ. mogendheid op het Amer. vasteland op te treden, terwijl van haar kant de Unie zich van elke inmenging in Europa onthoudt; daarenboven zal niet worden geduld, dat een Europ. staat op eenigerlei wijze Amer. grondgebied in bezit neemt („Amerika voor de Amerikanen”).
In 1828 gaf president Adams een uitdrukkelijke bevestiging van de verklaring van M., die zich nadien in een tweevoudige richting ontwikkelde. Van den eenen kant diende zij tot ontplooiing van het N.
Amer. imperialisme (Middel- en Zuid-Amerika, Pan-Amerikaansche congressen, Cuba, Panamakanaal, Stille Oceaan, Philippijnen).
Van den anderen kant mengden de Amerikanen zich toch meer en meer in de Europ. aangelegenheden (optreden in Turkije, Jodenvraagstuk in Rusland en Roemenië).
Ten gevolge van hun ingrijpen in den Wereldoorlog van 1914 bekwam president Wilson, dat de leer van M. uitdrukkelijk vernoemd werd in art. 21 van de Volkenbondsakte van 1919. Deze ongehoorde ontwikkeling gaf natuurlijk herhaaldelijk aanleiding tot critiek van de zijde der andere staten.Uitg. van M.’s werken: The writings of J. M. (door S. M. Hamilton, 7 dln. 1898-1903). — Lit.: over M.: G. Morgan, The life of J. M. (1921); Dict. of Amer. biogr. (XIII 1934); een goede biographie ontbreekt nog steeds.
Over de M.-leer: Th. Roosevelt, American ideals (1898); E. Quesada, La doctrina M., su evolución histórica (1920); Elliott, The M. doctrine, exception in the League of Nations-Covenant (1921); F. J. Urrutia, Les conférences panaméricaines (1923); D. Perkins, The M. doctrine (2 dln. 1927-’33). Lousse.