Johann Bernhard, hoofdvertegenwoordiger van het philantropinisme, d.i. de paedagogiek van het rationalisme, de Verlichting in Duitschland; volgeling van Locke en Rousseau; intellectualist, utilist, naturalist; schoolhervormer vol plannen, maar zelf een onopgevoed mensch, die zijn eigen modelinrichting, het Philantropinum ,te Dessau, te gronde richtte; voorstander van een natuurlijken godsdienst, van een natuurlijke zedenleer, van extreme sexueele voorlichting ; hechtte overdreven waarde aan methode en leerboeken; gaf echter den stoot tot noodige schoolhervormingen in Duitschland en daarbuiten.
* 1723 te Hamburg; + 1790 te Maagdenburg; studeerde philosophie en theologie; enkele jaren gouverneur te Holstein, dan professor in moraal en schoone kunsten, eerst aan de Ridderacademie te Soroe op Seeland en vervolgens aan het academisch gymnasium te Altona. Aangegrepen door Rousseau’s „Emile”, droomde hij van een totale onderwijshervorming in Duitschland, ja in heel Europa. Vanaf 1771. toen hij naar Dessau vertrok, onvermoeid werkzaam als paedagogisch schrijver en practicus.
Werken: Vorstellung an Menschenfreunde und vermögende Männer über Schulen. Studien und ihren Einfluss in die öffentliche Wohlfahrt (1768); Methodenbuch für Väter und Mütter der Familien und Völker (1770); Elementarwerk (1770, 1774), dat de onderwijsstof bevatte vanaf de lagere school tot en met de academie.
L i t. over B. vindt men in elke historische Paedagogiek.
Rombouts.