Petrus (1079-1142), was een der belangrijkste denkers van de vroege scholastiek en een der merkwaardigste mensen van zijn tijd. Reeds zeer vroeg toonde hij zich een brillante wijsgerige geest, die de zwakheden in de constructies van zijn leermeesters snel doorzag en, zelf leraar geworden, vele leerlingen trok.
Na een overhaast huwelijk met een zijner meest begaafde leerlingen, Héloïse, dat evenwel niet tot een geregelde samenleving kwam (Héloïse werd uit veiligheidsoverweging door hem in een klooster ondergebracht, en zelf werd hij, slachtoffer van de wraak van Héloïses verwanten, zó mishandeld, dat hij tot een huwelijksact niet meer kon komen), stichtte hij een klooster, Paracletum, waar hij evenwel, zowel door eigen onrust als door de haat van zijn tegenstanders, geen rust vond. Na een veroordeling te Sens in 1141 (20 jaar tevoren was hij al eens veroordeeld in Soissons) vond hij een toevlucht bij Petrus Venerabilis, abt van het beroemde klooster Cluny.
Als wijsgeer bijzonder scherpzinnig, was hij als theoloog zwakker. Zijn voornaamste betekenis is, dat hij door zijn theologisch-wijsgerige methode, die de kerkelijke leerstukken onderzocht met behulp van de menselijke rede en de historische critiek, de grote wetenschappelijke theologie van de grote scholastieken heeft helpen voorbereiden.
Met name is te noemen zijn werk Sic et Non (Ja en nee), waarin hij schijnbaar tegenstrijdige meningen van H. Schrift en kerkvaders tegenover elkaar stelt als opgaven, om dan de tegenspraken met zijn methode op te lossen.
Ofschoon heftig bestreden, met name door Bernard van Clairvaux, heeft hij geen onrechtzinnige bedoelingen gehad; hij wilde niet anders dan met betere middelen dan zijn voorgangers de oude geloofswaarheden verdedigen. Zijn verzet tegen de verzoeningsleer van Anselmus blijft onder de maat van deze en heeft de bedenkelijke zijde, dat de werkzaamheid van de mens aan zijn heil te hoog dreigt te worden aangeslagen.
Als dichter heeft hij enige belangrijke hymnen geschreven. c. w. M.
