(wit) (de) Nederlandse staatslieden :
1. (Cornelis) ° 25 juni 1623 te Dordrecht, werd burgemeester aldaar, ruwaard van Putten, baljuw van Beierland en curator der Leidse hogeschool; was met zijn broeder Jan hoofdleider der antistadhouderlijke partij; onderscheidde zich in de Tweede Engelse Oorlog 1667 bij Chatham, in de Derde 1672 bij Solebay. Hetzelfde jaar, na de verheffing van Willem III tot stadhouder, beschuldigde Tichelaar de Witt, dat deze had gepoogd hem om te kopen om de Prins te vermoorden. Cornelis werd gepijnigd, verbannen verklaard en 20 aug. met zijn broeder door het grauw in de gevangenis vermoord.
2. (Jan) ° 24 sept. 1625 te Dordrecht, broeder van (1). studeerde te Leiden en te Angers (Frankrijk), 1650 pensionaris van Dordrecht, 1653 raadpensionaris van Holland, staatsgezinde en tegenstander der Oranjes. Na de Eerste Engelse Oorlog 1652-1654 bracht hij, bij de Vrede van Westminster, de Sekluzieakte tot stand, waardoor de Oranjes uit alle staatsbetrekkingen werden geweerd. Van 1665-1667 voerde hij de Tweede Engelse Oorlog. Ondertussen was Lodewijk XIV de Devolutieoorlog begonnen om de Spaanse Nederlanden te bemachtigen. Daar bij de troonsbestijging van Karel II van Engeland 1660 de Akte van Sekluzie was vervallen, dreef de Witt in de Staten van Holland het Eeuwig Edikt (dec. 1667) door, waarbij de vereniging van het stadhouderschap en het kapiteingeneraalschap onmogelijk werd. In 1670 keurden ook de andere provinciën door de Harmonieakte het Eeuwig Edikt goed. Aan de Devolutieoorlog maakte hij een einde door met Engeland en Zweden 1668 de Triple Alliantie te sluiten. Toen in de Hollandse Oorlog 1672-1678 de vijandelijke legers de helft van het gebied der Republiek hadden bemachtigd, gaf het volk de schuld van dat onheil aan de Witt en eiste de verheffing van Willem III tot stadhouder. De 21ste juni 1672 werd de Witt te ’s-Gravenhage verraderlijk aangevallen en zwaar gekwetst. Het Eeuwig Edikt werd afgeschaft en Willem III werd tot stadhouder benoemd de 2de juli in Zeeland, de 4de in Holland. De 4de aug. nam de Witt zijn ontslag als raadpensionaris en werd 20 aug. in de gevangenis, waar hij zijn broeder Cornelis kwam bezoeken, evenals deze door het grauw vermoord. Beider lijken werden aan een galg op het Groene Zoodje opgehangen, in de nacht van 21 op 22 aug. echter weggenomen en in de Nieuwe Kerk begraven.
Jan de Witt was een schrander en scherpzinnig staatsman, zeer geleerd, vooral in de wiskunde, ongelooflijk werkzaam en volstrekt onomkoopbaar. De voornaamste staatslieden die hem ter zijde stonden waren P. de Groot, Beuningen en Beverningk.
