('pi:us) pausen:
I. (H.) 140-155; feest: 11 juli. -
II. 1458-1464, Enea Silvio di Piccolomini, geleerd humanist. III. 1503, neef van (II). IV. 1559-1566, beëindigde 1563 de Algemene Kerkvergadering van Trente, waarvan hij de besluiten met zijn neef de H. Carolus Borromaeus begon uit te voeren.
V. (H.) 1566-1572, dominikaan, voerde, bijgestaan door de H. Carolus Borromaeus, de besluiten van het Concilie van Trente door, gaf de Roomse Katechismus, het brevier en het missaal opnieuw uit; zijn vloot had deel aan de overwinning op de Turken 1571 te Lepanto; feest: 5 mei.
VI. 1775-1799, veroordeelde tijdens de Franse Revolutie de sekularizatie van de geestelijke goederen en de Burgerlijke Konstitutie van de geestelijkheid, verloor daarom 1791 Avignon en Venaissin; werd na de proklamering van de Romeinse Republiek door de Fransen 1798 gevankelijk naar Frankrijk gevoerd en † te Valence. VII. 1800-1823, benediktijn, kreeg de Kerkelijke Staat van Bonaparte terug, sloot met hem 1801 een konkordaat, kwam 1804 voor de keizerskroning naar Parijs. Daar Pius weigerde het huwelijk van Jérôme Bonaparte ongeldig te verklaren en het kontinentaal stelsel te aanvaarden, lijfde Napoleon 1809 de Kerkelijke Staat in, deed de paus naar Savona, 1812 naar Fontainebleau voeren en dwong hem een nieuw konkordaat en de afstand van de Kerkelijke Staat af, wat Pius weldra herriep. In 1814 keerde deze terug naar Rome, herstelde hetzelfde jaar de jezuïetenorde en regelde, gesteund door Consalvi, de kerkelijke aangelegenheden. VIII. 1829-1830. IX. 1846-1878, stond een grondwet toe, moest echter voor de Omwenteling van 1848 naar Gaëta vluchten, keerde 1850 terug, voerde met Antonelli de nodige hervormingen in, zonder de grondwet te herstellen. In 1860 verloor hij aan het nieuw koninkrijk Italië het grootste deel van de Kerkelijke Staat, dat hij met zijn zoeaven heldhaftig verdedigde, 1870 ook Rome. De ter vergoeding aangeboden jaarlijkse toelage van 3 1/4 miljoen frank en de waarborgenwet wees hij af. Hij werd ook met Duitsland in de Kulturkampf gewikkeld, herstelde de katolieke hiërarchie 1850 in Engeland, 1853 in Nederland, vaardigde 1854 het dogma der Onbevlekte Ontvangenis van Maria uit, 1864 de Syllabus, en riep het Vatikaans Concilie 1869-1870 bijeen, dat de onfeilbaarheid van de paus afkondigde.
X. ( H.) 1903-1914. Giuseppe Sarto, voerde veel hervormingen door o. a. nieuwe regeling van de curie, veelvuldige kommunie, antimodernisteneed, kon de breuk met Frankrijk niet verhinderen. Feest: 3 sept.
XI. 1922-1939, ° 1857, deed veel voor de uitbreiding van de missiën onder de heidenen en regelde 1929 met de Italiaanse regering de Romeinse kwestie door het Verdrag van Lateranen; ijverde voor de Katolieke Aktie. XII. paus sedert 1939. ° 1876 te Rome als E. Pacelli, 1917 nuntius te München, 1920 te Berlijn, 1930 staatssekretaris.
