(oldən’barnəvelt) (Joan van) Nederlands staatsman, ° 14 september 1547 te Amersfoort, studeerde o. a. te Leuven, vestigde zich als advokaat te ’s-Gravenhage, sloot zich 1576 bij prins Willem I van Oranje aan en werd 1577 pensionaris van Rotterdam.
Na Willems dood 1584 werd hij aan het hoofd van een gezantschap uitgezonden om koningin Elisabeth van Engeland, daarna koning Hendrik II van Frankrijk, de opperheerschappij over de Nederlanden aan te bieden. Toen deze werd van de hand gewezen, bewerkte hij de benoeming van Maurits van Oranje tot stadhouder over Holland en Zeeland (1585), aanvaardde zelf 1586 de betrekking van landsadvokaat van Holland, en leidde 30 jaar lang de Nederlandse politiek met grote ijver en bekwaamheid. In 1609 werd door zijn toedoen, maar tegen Maurits’ zin, het Twaalfjarig Bestand gesloten. De vijandschap hierdoor ontstaan, vermeerderde nog doordat Oldenbarnevelt in de godsdiensttwisten de zijde koos der remonstranten en de Dordrechter Synode niet erkende, waardoor hij aan het hoofd der Staten van Holland, tegen de Algemene Staten en Maurits kwam te staan. Beschuldigd zijn machtsbevoegdheid overschreden te hebben, o. a. door het tot stand brengen van de Scherpe Resolutie, werd hij op last van de Algemene Staten wederrechtelijk de 13de mei 1619 te ’s-Gravenhage onthoofd. Zijn zoons Willem en Reinier namen deel aan een samenzwering tegen Maurits; Reinier werd gevat en onthoofd, Willem ontsnapte naar Antwerpen.
