Morele dissonanties zijn gewetensconflicten die ontstaan als morele verwachtingen en overtuigingen conflicteren met feitelijke handelingen. Morele dissonanties zijn disharmonische ervaringen van goed en kwaad doen. Morele dissonanties kunnen zogenoemde morele verwondingen veroorzaken.
Behalve schotwonden en brandwonden bestaan verwondingen van de ziel, het geweten, de moraliteit. Soms van je totale zelf. Frontsoldaten of zij die vanaf een ander continent zonder gevaar killer-drones aansturen kunnen door gewetensnood een morele verwonding oplopen. Zij ondervinden zielsbeschadiging door de eigen verantwoordelijk voor hun schokkende daad. Ook nalatigheid of tekortschieten ten aanzien van andermans beestachtig gedrag kan hun moraliteit aandoen. Diepe schaamte ontstaat omdat iemand niet dacht zo slecht te zijn of ooit zo immoreel te kunnen handelen. Blijvende schaamte, berouw, schuld en wroeging staan op de voorgrond. Bij vervangende schaamte heerst meer woede, verwijt en wraak ten aanzien van anderen in hiërarchie, eenheid, organisatie of institutie.
Posttraumatisch stress-syndroom (PTSS) en morele verwonding vertonen overeenkomsten. Bij PTSS staan periodes van angst door herbeleving van het vaak zelf ondergane geweld op de voorgrond. Denk aan slachtoffers van bijvoorbeeld seksueel geweld. Bij morele verwonding staat het geweten van daders centraal. De vaak medisch-klinisch georiënteerde zorg voor PTSS verschilt van de meer spirituele zorg voor morele verwondingen. Deze zorg omvat het hele morele landschap. Van demonisering van de ander, wegkijken, zonden begaan, boetedoening tot en met het vergevingsritueel.
Morele dissonanties en morele verwondingen worden toenemend ook als labels op daders van ‘gewetenloze’ ecocide en van structureel racisme geplakt. Collectieve zielskwetsingen krijgen dan betekenis als motor van cultuurstrijd. Dit duwt sommige woke-activisten in de rol van hulpeloze slachtoffers. Deze manier van gebruik zorgt voor begripsverwarring en ondermijnt de zorg voor veteranen die terugkomen van oorlogen en vredesmissies.
