Cult is een subcultuur die door de meerderheid als heel apart wordt beschouwd. Cult is collectieve identificering met iets erg populairs of modieus. Cult gedrag is gecultiveerd imitatiegedrag in de stille hoop iets vergelijkbaars qua status of roem te verkrijgen.
Een charismatische figuur kan aanleiding zijn voor cult-vorming. Ook heilig geloof in vliegende schotels (UFO’s) of de komst van de Dag des Oordeels begon kleinschalig om zich vervolgens uit te breiden tot een rage, hype of tijdelijke beweging van gelovigen. Een cult ontstaat spontaan, gaat viraal en dooft vaak vanzelf weer uit. Maar belangrijk, soms wordt cult-gedrag mainstream zoals in Noord-Korea.
De cultivering van groepsidentiteit is kenmerkend. De fans van Lord of the Rings ervaren een gemeenschapsgevoel. Aanhangers van QAnon inspireren complot-denkers en celibatairen op manosphere steunen het groepsdenken rond vrouwenhaat. Een cult oefent altijd maatschappelijke invloed uit.
De meerderheid beschouwt een cult als iets vreemds, engs, archaïsch, primitiefs en zo meer. Cult met barbaars gewelddadigheid (satanische duiveluitdrijving, collectieve zelfmoord etc.) komt voor maar is zeldzaam. Cult verschilt van sekte. Een sekte is een afsplitsing van de moederorganisatie, een geïsoleerde afscheidingsbeweging. Een sekte en sektarisch gedrag zijn naar binnen gekeerd, afgesloten en geheimzinnig. Cult is extrovert, sekte meer introvert.
Persoonlijke verering binnen de groep gaat soms over in collectieve aanbidding van een popster. Of via deificeren over in vergoddelijking van de verkozen president. Met imitatiegedrag koestert men de hoop een ogenblik dezelfde hoogte te bereiken. Gelijktijdig kan een cult voor tegendraadse stromingen zorgen. Het subculturele van de groep wordt dan subversief. Mensen van de cult willen zich van overheersing bevrijden. Kortom, een cult houdt de menselijke geest in beweging en zorgt voor maatschappelijke verandering.
