hertog van Nassau en groothertog van Luxemburg (Biebrich 24 Juli 1817 - Slot Hohenburg bij Tölz 17 Nov. 1905), oudste zoon van hertog Wilhelm I, trad in Oostenrijkse krijgsdienst, studeerde aan de Weense universiteit en aanvaardde de regering de 20ste Aug. 1839. Op staatkundig gebied volgde hij de leiding van Oostenrijk; zo koos hij ook in 1866 de zijde van dit land in de strijd met Pruisen, wat hem op verlies van zijn hertogdom te staan kwam, dat door Pruisen geannexeerd werd.
Daarna voerde Adolf langdurige onderhandelingen over de Nassause domeinen, die hij als zijn eigendom beschouwde, terwijl Pruisen hem niet in het bezit van deze uitgestrekte goederen wilde laten. Bij verdrag van 22 Sept. 1867 moest hij genoegen nemen met het behoud van enkele kastelen en een schadevergoeding van 8½ millioen thaler. In 1889 trad hij op als regent van Luxemburg voor den toen ernstig zieken koning Willem III der Nederlanden, in 1890 volgde hij, als naaste manlijke verwant, dezen op als groothertog van Luxemburg, waar de Salische wet gold. In 1902 noopte zijn gezondheid hem, zijn zoon Willem, sinds 1889 generaal in Oostenrijkse dienst, tot stadhouder te benoemen. Zijn eerste huwelijk, met Elisabeth Michaïlovna, grootvorstin, bleef kinderloos. Uit een tweede huwelijk, dat hij in 1851 aanging met Adelaide van Anhalt, werden twee kinderen geboren, een zoon, Willem Alexander, die zijn vader in Luxemburg opvolgde, en een dochter, Hilda, die huwde met den kroonprins van Baden.
