(z ook Latijnse taal en letterkunde) is een minder juiste benaming voor de Latijnse omgangstaal uit de eerste vijf eeuwen onzer jaartelling, welke elementen uit de volkstaal had opgenomen en de moeder van de Romaanse talen is geworden. De voornaamste bronnen onzer kennis van deze taal zijn inschriften uit Pompeji, de Maaltijd van Trimalchio in het Satyricon van Petronius, de Mulomedicina Chironis en, uit de kring der Christenen, deOudlatijnse bijbelvertalingen, de Passio Perpetuae et Felicitatis en de Peregrinatio Aetheriae: de laatste geschriften zijn van de hand van aanzienlijke vrouwen en bieden dus geen volkstaal, maar tonen wel, hoezeer de omgangstaal afweek van de literaire schrijftaal, die door het schoolonderwijs in stand werd gehouden.
De schrijftaal, die zich ontwikkelde tot het middeleeuws Latijn, en de omgangstaal, die leidde tot het Romaans, waren niet twee afzonderlijke talen, maar vormden gedurende eeuwen een tweeëenheid van taal en schaduwtaal, welke elkaar beïnvloedden.Lit.: C. H. Grandgent, Introduction to Vulgar Latin (Boston 1907); G. Devoto, Storia della lingua di Roma (Bologna 1944); H. L. W.
Nelson, Petronius en zijn „vulgair” Latijn (Alphen 1947, m. lit.); J. B. Hofmann, Lateinische Umgangssprache (Heidelberg 1926); C. Mohrmann, Latin vulgaire, rapport (Paris 1952).
